Barwniki roślinne jako wskaźniki pH

Najpopularniejszym wskażnikiem pH pochodzenia naturalnego jest lakmus. Jest to niebieski barwnik otrzymywany z porostów Rocecella i Lecanora występujących na wybrzeżu Morza Śródziemnego i Atlantyku. Nazwa "lakmus" pochodzi od holenderskiego słowa lacmoes (od moes="papka, pulpa"). Roztwór lakmusu w środowisku zasadowym barwi się na niebiesko, zaś w obecności kwasów na czerwono. Zakres zmiany barwy przypada na pH ok. 5-8.
Jako wskaźników kwasowo-zasadowych można używać też innych produktów naturalnych. Na przykład sok z buraków jest purpurowy w środowisku kwaśnym (w obecności kwasu octowego w barszczu). Zabarwienie to utrzymuje się do pH=7. Po dodaniu do takiego roztworu amoniaku następuje zmiana barwy na niebieskofioletowy, a przy pH=12 na brązowy.
Innym ciekawym produktem naturalnym mogącym pełnić rolę wskaźnika pH może być wywar z czerwonej kapusty. 

Odczynniki i sprzęt:
Wodny wyciąg z czerwonej kapusty, roztwory o różnym pH sporządzone na przykład wg przepisu na bufor uniwersalny, probówki ze statywem.

Wykonanie: 
Probówki wypełniamy do połowy świeżo przygotowanym wyciągiem z kapusty i dolewamy po ok. 5 ml roztworów buforowych o pH od 2 do 12.

Za zmianę barw wywaru z czerwonej kapusty w zależności od pH środowiska odpowiedzialne są barwniki antocyjanowe (antocyjany). Antocyjany nadają zabarwienie wielu jagodom (np. czarna jagoda, aronia) i kwiatom (np. pelargonia, dalia, róże, fiołki i inne). Nazwa antocyjanów wywodzi się od greckiego słowa anthos="barwa"  i kyaneos="niebieski". 
Antocyjany występują w postaci glikozydów i hydrolitycznie rozpadają się na część cukrową i tzw. aglikon, właściwą substancję barwną zwaną antocyjanidyną. Zasadnicze cztery antocyjanidyny to: pelargonidyna, cyjanidyna, delfinidyna i apigenidyna. 


chlorek pelargonidyny

stankor@uwm.edu.pl