Krótka historia wiatraka i elektrowni wiatrowej
Stare konstrukcje wiatraków w Polsce

Krótka historia wiatraka i elektrowni wiatrowej

Wiatr jako nośnik energii wykorzystywano już w starożytności. Około 1800 lat temu w krajach śródziemnomorskich i w Chinach pojawiły się pierwsze silniki wiatrowe. W Babilonii wykorzystywano je do osuszania mokradeł, a w innych krajach do nawadniania pól (napęd pomp wodnych w systemach irygacyjnych). W VIII wieku w Europie pojawiły się duże wiatraki 4-skrzydłowe, w których budowie wyspecjalizowali się Holendrzy. We wczesnym średniowieczu silnik wiatrowy znalazł zastosowanie w młynach prochowych. Jednocześnie w niektórych krajach na terenach polderowych stosowano wiatraki przepompowujące wodę w celu osuszenia terenu uprawy. Największą rolę energia wiatru odgrywała w XVI wieku, a w 1850 roku, ogólna moc młynów napędzanych wiatrem wynosiła 1 TW. W końcu XIX wieku siłownie wiatrowe przestały już być doskonalone, a jednocześnie w Danii funkcjonowało ponad 30 000 takich młynów i mniej więcej tyle samo wiatraków było w Holandii i w innych krajach.

Do 1940 roku Dania miała ponad 1300 działających generatorów wiatrowych. Do 1940 roku w USA zbudowano około 6 milionów takich generatorów. Turbiny wiatrowe były dla mieszkańców wsi w ówczesnych czasach jedynym dostępnym źródłem elektryczności. W 1960 roku na świecie wykorzystywano ponad 1 milion siłowni wiatrowych. Ponowny wzrost zainteresowania szerszym wykorzystaniem energii wiatru (do celów energetycznych) nastąpił po kryzysie energetycznym w 1973 roku.

Stare konstrukcje wiatraków w Polsce
 

Paltrak z Rudy 

Wiatrak typu paltrak, postawiony w 1934 roku. Konstrukcja budynkusłupowo-szkieletowa oszalowana deskami. Dach trójspadowy, kryty dranicami. Wiatrak z Rudy jest rozbudowanym młynkiem żarnowym, napędzanym siłą wiatru. Sześć śmig deskowych, osadzonych w poziomym wale, porusza mechanizm mielniczy. Śmigi wraz z całym budynkiem ustawiane są do wiatru przy pomocy dwóch dyszli. Czworoboczne przyciesie wiatraka obracają się ślizgowo na takich samych, ale nieruchomych, osadzonych na dębowych słupach przyciesiach podstawy. Ostatnim właścicielem wiatraka był Roman Łagowski.

 

Koźlak z Trzęsówki

Wiatrak typu koźlak, wzniesiony około 1910 roku w Dąbrówce, w 1919 roku przeniesiony do Hadykówki, a stamtąd w 1933 roku do Trzęsówki. Budynek drewniany, dwukondygnacyjny o konstrukcji słupowo- szkieletowej, oszalowany deskami. Dach dwuspadowy, kryty gontem, z naczółkiem od strony śmig. Wiatrak wyposażony w kompletne urządzenia mielnicze. Korpus wiatraka ze śmigami osadzony na tzw. koźle, drewnianej, statycznej konstrukcji wspartej na głazach narzutowych. Do wiatru obracany przy pomocy dyszli. Ostatnimi jego właścicielami byli Michał Magda i Paweł Łakomy, pracował do 1960 roku.

 

Koźlak z Zarębek

Wiatrak - koźlak postawiony w końcu XIX wieku w Woli Domatkowskiej, w 1920 roku przeniesiony do Zarębek. Budynek drewniany, o konstrukcji słupowo - szkieletowej, oszalowany deskami. Wnętrze jednoprzestrzenne, dwupoziomowe. Dach dwuspadowy, kryty gontem, z naczółkiem od strony śmig. Osadzony na drewnianej, statycznej konstrukcji, wspartej na głazach narzutow ych, tzw. koźle. Do wiatru obracany cały budynek ze śmigami. Wewnątrz zachowane kompletne urządzenia mielnicze. Właścicielami wiatraka była rodzina Wilków, która użytkowała go do lat sześćdziesiątych XX wieku.

 

Holender z Padwi

Wiatrak typu holender zbudowany w 1939 roku przez Stanisława Skrzypka, w urządzenia mielnicze wyposażony dopiero w 1945 roku. Budynek drewniany, dziesięcioboczny. Przyciesie wiązane w gwiazdę, położone na betonowych słupach fundamentowych. Konstrukcja ścian słupowo - szkieletowa, oszalowana deskami. Wnętrze jednoprzestrzenne, dwupoziomowe. Kopuła dachu kryta papą. Drewniane śmigi z piórami z dartych deseczek napędzają urządzenia mielnicze wiatraka. Kopuła wraz ze śmigami przekręcana jest do wiatru na drewnianych rolkach (umocowanych na szczycie statycznej konstrukcji budynku) przy pomocy dwóch dyszli. Oprócz urządzeń do mielenia mąki wiatrak wyposażony był w jagielnik, tj. młynek do mielenia kaszy. Pracował do 1975 roku.

 

- Holender z Zarównia -

Wiatrak typu "holender", wzniesiony w 1936 roku przez miejscowego kowala Jana Rzeźnika dla własnych potrzeb. Budynek dziesięcioboczny, przyciesie posadowione na betonowych stopach fundamentowych. Ściany o konstrukcji szkieletowej, oszalowane deskami. Dach kopulasty, kryty blachą. Mechanizm mielniczy napędzany dwunastołopatkową turbiną. Kopuła dachu wraz z turbi ną przekręcana do wiatru przy pomocy dwóch drągów - dyszli. Wiatraki - holendry są szczególnie charakterystyczne dla krajobrazu dolnego biegu Wisłoki, a zwłaszcza okolic Mielca.