Program konferencji żywnościowej
Żywność jest produktem pierwszej potrzeby odgrywającym istotną rolę w życiu każdego człowieka, który wydaje na nią średnio ok. 25 % swoich przychodów. Przemysł spożywczy jest jedną z głównych gałęzi gospodarki, jego obroty ocenia się na 300 mld zł rocznie. Żywność odgrywa kluczową rolę w gospodarce krajowej Polski, która jest znaczącym eksporterem żywności Należy podkreślić, iż w czasach recesji gospodarczej intensyfikuje się walką o rynek, która niejednokrotnie przyjmuje formę nieuczciwych praktyk, czy wręcz działań przestępczych. Przed inspekcjami oraz służbami stoi wyzwanie przeciwdziałania zjawisku fałszowania żywności. Przestępczość związana z żywnością (food crime) ewoluuje, przybierając coraz to bardziej złożone formy. Analizy wymaga czy obecny system państwowej kontroli żywności, posiada odpowiednią strukturę, kompetencje oraz zaplecze finansowe i organizacyjne do walki z powyższym zjawiskiem oraz w jaki sposób można by usprawnić jego działanie. Bez wątpienia powyższa problematyka jest na tyle złożona, iż wymaga głębokiej dyskusji naukowej, a także zaangażowania służb odpowiedzialnych za wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw.
W tym celu w dniu 20 maja 2013 r. w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Nielegalny rynek żywności – skala zjawiska i możliwości przeciwdziałania”. Była to pierwsza próba całościowej oceny zjawiska fałszowania żywności oraz możliwości przeciwdziałania przestępstwom związanych z tym obszarem.
Ta nowatorska inicjatywa podjęta została wspólnie przez Wyższą Szkołę Policji (Zakład Bezpieczeństwa Społecznego Instytutu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego Wydziału Bezpieczeństwa Wewnętrznego), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (Katedra Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji), Komendę Główną Policji oraz Radę Gospodarki Żywnościowej przy Ministrze Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
W skład komitetu naukowego weszli przedstawiciele Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie (Komendant-Rektor insp. dr P. Bogdalski, Dziekan Wydziału Bezpieczeństwa Wewnętrznego – mł. insp. dr K. Łojek, Dyrektor Instytutu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego – mł. insp. dr D. Bukowiecka, Dyrektor Instytutu Badań nad Przestępczością Kryminalną i Terroryzmem – nadkom. K. Wiciak), Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (Dziekan Wydziału Prawa i Administracji – prof. dr hab. B. Sitek oraz Kierownik Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej – dr hab. W. Pływaczewski, prof. UWM), Uniwersytetu w Białymstoku (Dziekan Wydziału Prawa – prof. dr hab. E. Pływaczewski), Wyższej Szkoły Managerskiej w Warszawie (Rektor – prof. dr hab. B. Hołyst), Uniwersytetu Łódzkiego (Kierownik Zakładu Nauki o Karze i Środkach Penalnych Katedry Prawa Karnego Międzynarodowego Wydziału Prawa i Administracji – prof. dr hab. S. Lelental), a także Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – prof. dr hab. S. Kowalczyk i Przewodniczący Komitetu ds. Przeciwdziałania Szarej Strefie RGŻ, Prezes „Animal by Products” – Polskiego Związku Przetwórców – dr Jacek Leonkiewicz.
Celem organizatorów była: identyfikacja przyczyn oraz obszarów nielegalnych rynków żywności, określenie tendencji rozwojowych przestępczości żywnościowej w Polsce i na świecie, usystematyzowanie ról poszczególnych organów w przeciwdziałaniu przestępczości żywnościowej, zdiagnozowanie niewykorzystanego potencjału poszczególnych służb oraz inspekcji w obszarze przeciwdziałania patologiom kojarzonym z rynkami żywności oraz zaproponowanie nowych rozwiązań prawnych oraz instytucjonalnych, umożliwiających eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk w obszarze gospodarki żywnościowej.
W konferencji udział wzięło kilkadziesiąt osób, m.in. przedstawiciele nauki, organów ścigania, inspekcji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności, Rady Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwa Finansów, Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Agencji Rynku Rolnego, Służby Celnej, a także przedsiębiorcy z branży spożywczej.
Konferencję otworzył Zastępca Komendanta-Prorektor Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie – insp. dr Robert Częścik. Przewodniczącym pierwszego panelu był prof. S. Lelental. W tej części zaprezentowano 5 referatów:
- Rynek żywności w Polsce – identyfikacja zagrożeń oraz propozycje przeciwdziałania patologiom (prof. W. Pływaczewski – UWM, mgr R. Płocki – WSPol),
- Problematyka ochrony rynku żywności z perspektywy prawa karnego (prof. S. Lelental – UŁ),
- Kryzys przemysłu spożywczego – rola mediów w kształtowaniu opinii społecznych (dr J. Leonkiewicz – Prezes „Quattro” Biuro Doradcze, Rada Gospodarki Żywnościowej),
- Anatomia powstawania zła – propozycje rozwiązań prawnych w zakresie rynku żywnościowego (B. Wesołowski – Przewodniczący Rady Gospodarki Żywnościowej, Prezes Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego),
- Obszary działania policji w zakresie zwalczania przestępczości przeciwko bezpieczeństwu żywności i żywienia (podkom. M. Witkowski – KGP).
Drugi panel moderowany był przez prof. W. Pływaczewskiego. Obejmował on następujące wystąpienia:
- Zarys systemu kontroli żywności w Polsce (dr M. Róg – Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku),
- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – fałszowanie żywności (D. Bocheńska – Dyrektor Biura Orzecznictwa, Legislacji i Laboratoriów, Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych),
- Inspekcja Handlowa jako organ urzędowej kontroli żywności (D. Łomowski – Zastępca Dyrektora Departamentu Inspekcji Handlowej, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta),
- Dziczyzna na polskim stole – czy wiemy skąd pochodzi? (insp. T. Pasternak – Główny Inspektor Straży Leśnej).
Przewodniczącym trzeciego panelu był dr P. Róg. W tej części referenci przedstawili takie zagadnienia jak:
- Zagrożenia związane z przewozem przez granicę żywności (chor. SG G. Kowalski – Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie)
- Prawne i zdrowotne aspekty fałszowania mleka i wyrobów mlecznych (K. Ziółkowska, T. Ziółkowski – UWM),
- Nielegalny rynek suplementów diety (kom. dr A. Nowak – WSPol),
- Przestępczość związana z żywnością z perspektywy white collar crime (Szymon Buczyński, Maciej Duda – UWM),
- Fałszerstwo żywności – globalność zjawiska (Jerzy Akińcza – UWM).
Niemal każdy referat wywoływał żywą dyskusję co świadczy o tym, że problematyka jest złożona, wieloaspektowa i nierzadko sporna. Zauważyć można było również rozdźwięk pomiędzy poglądami przedstawicieli teorii i praktyki. Liczne były też słowa krytyki m.in. pod adresem prokuratury i sądów.
Prelegenci podjęli próbę zdefiniowania i opisania nielegalnego rynku żywności. Ukazano przestępczość żywnościową jako zagrożenie dla bezpieczeństwa ekonomicznego kraju. Analizowano kompetencje podmiotów odpowiedzialnych za walkę z przestępczością żywnościową. Omówiono prawno-organizacyjne aspekty przeciwdziałania tej przestępczości. Przytoczono doświadczenia innych państw w walce z nielegalnym rynkiem w tym obszarze. Dzięki obecności mediów niewątpliwie podniesiono świadomość społeczną w obszarze zagrożeń wynikających z fałszowania żywności.
W toku dyskusji wypracowano szereg istotnych postulatów dotyczących systemu przeciwdziałania nieprawidłowościom oraz przestępczości związanej z żywnością. Uczestnicy konferencji zwrócili uwagę na takie kwestie jak:
– potrzeba powołania Krajowej Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności, która zajmowałaby się koordynacją współpracy pomiędzy poszczególnymi resortami, służbami i inspekcjami, identyfikowaniem zagrożeń w obrębie rynku żywności, inicjowaniem zmian ustawodawczych, podejmowaniem inicjatyw szkoleniowych oraz badań nad tzw. przestępczością żywnościową,
– rozszerzenie współpracy pomiędzy inspekcjami a organami ścigania,
– konieczność wyspecyfikowania najważniejszych zagrożeń w obrębie poszczególnych gałęzi rynku żywności.
Podczas spotkania wielokrotnie podkreślano wagę problemu food crime. W związku z tym wskazano na zasadność organizacji kolejnych tego typu spotkań, które są okazją do rozmów i badań dotyczących problematyki nielegalnego rynku żywności.
Konferencja odbiła się również szerokim echem w mediach regionalnych i ogólnopolskich:
http://www.tvp.pl/olsztyn/aktualnosci/kryminalne/kuszacy-smak-przestepstwa/11144155
http://ro.com.pl/falszerze-podrabiaja-tez-zywnosc/
http://wgospodarce.pl/informacje/4189-nowy-urzad-ma-walczyc-z-szara-strefa-na-rynku-zywnosci