Zjawisko przestępczości na rynku produktów żywnościowych przybiera na sile i staje się coraz większym problemem w skali lokalnej, krajowej oraz globalnej. Żywność jest podstawowym, niezbędnym do życia, elementem w hierarchii ludzkich potrzeb. Przemysł spożywczy jest głównym filarem gospodarki narodowej dlatego też jest on szczególnie narażony na nielegalny proceder jakim jest fałszowanie oraz podrabianie produktów. Szara strefa, bezprawne wytwarzanie produktów, fałszerstwo, podrabianie, nielegalna sprzedaż, a nawet przemyt – takie pojęcia współcześnie coraz częściej utożsamiane są również z sektorem żywności. Nad przyczynami takiego stanu rzeczy, skalą i dynamiką zjawiska oraz metodami przeciwdziałania patologiom w tym obszarze dyskutowano podczas kolejnego spotkania naukowego na Wydziale Prawa i Administracji UWM.
W dniu 10 kwietnia 2014 r. w Auli Karmazynowej Centrum Konferencyjnego UWM w Olsztynie odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Przeciwdziałanie patologiom na rynku żywności”. Patronat honorowy nad obradami objął Główny Lekarz Weterynarii, Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Główny Inspektor Sanitarny, Rada Gospodarki Żywnościowej oraz Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego. Problematyka nielegalnych i patologicznych praktyk w obrocie żywnością analizowana była w kontekście prawnych aspektów tego zjawiska, funkcjonowania służb, instytucji, organów administracji publicznej i samorządowej w tym obszarze, a także technologicznych zagadnień procesu produkcji żywności. Konferencja zorganizowana została dzięki współpracy trzech jednostek naukowych: Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Instytutu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego Wydziału Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie oraz Wydziału Nauki o Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Wydarzenie to było kontynuacją problematyki podjętej 20 maja 2013 r. podczas ogólnopolskiej konferencji naukowej „Nielegalny rynek żywności – skala zjawiska i możliwości przeciwdziałania” zorganizowanej w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie. Nadmienić należy, iż merytoryczny dorobek powyższej konferencji opublikowany został w postaci monografii książkowej pt. „Nielegalny rynek żywności. Skala zjawiska i możliwości przeciwdziałania” pod redakcją Wiesława Pływaczewskiego i Rafała Płockiego.
Oficjalnego otwarcia konferencji dokonali gospodarze spotkania: prof. dr hab. Wiesław Pływaczewski – Kierownik Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji UWM, prof. dr hab. Piotr Majer – Prodziekan ds. nauki Wydziału Prawa i Administracji UWM, mł. insp. dr Krzysztof Łojek – Dziekan Wydziału Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie oraz prof. dr hab. Małgorzata Darewicz – Prodziekan ds. nauki, współpracy i studiów doktoranckich Wydziału Nauki o Żywności UWM.
Konferencja podzielona została na trzy panele. Pierwsza sesja plenarna „Zagadnienia prawne” moderowana była przez dra Piotra Chlebowicza (Katedra Kryminologii i Polityki Kryminalnej WPiA UWM). Otwierające ją wystąpienie nt. „Zorganizowane formy przestępczości w sektorze żywności – ocena zjawiska z perspektywy międzynarodowej współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości” zaprezentował prof. dr hab. Wiesław Pływaczewski. Następnie głos zabrał dr Piotr Ochman (Katedra Kryminologii i Prawa Karnego Gospodarczego WPAiE UWr) z referatem „Z problematyki przepisów karnych polskiego prawa żywnościowego. Stan prawa krajowego w świetle prawa unijnego”. Kolejny referat pt. „Uproszczenie systemu organów kontroli żywności (na podstawie poselskiego projektu ustawy o Państwowej Inspekcji Weterynarii i Żywności z dnia 19 września 2013 r.)” przedstawił dr Mariusz Róg, prof. AH (Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku). Problematykę „Oznakowania środka spożywczego w reklamie i promocji środków odurzających” przedstawił dr Michał Pietkiewicz (Katedra Prawa Międzynarodowego WPiA UWM). Następną prelegentką była dr Katarzyna Ciućkowska-Leszczewicz (Katedra Prawa Cywilnego WPiA UWM) z tematem „Ocena jakości produktów żywnościowych przez blogerów kryminalnych. Dobra osobiste producenta a prawo do wypowiedzi i Internecie”. Wystąpieniem zamykający pierwszy blok była prezentacja „Bezprawne wykorzystywanie renomy w produktach żywnościowych w celu wprowadzenia w błąd konsumenta w świetle wybranego orzecznictwa” autorstwa dr Beaty Pachucy-Smulskiej (Katedra Prawa Gospodarczego WPiA UWM).
W drugim panelu zatytułowanym „Problematyka dotycząca funkcjonowania organów administracji państwowej i samorządowej” przewodniczącym była dr Monika Kotowska (Katedra Kryminologii i Polityki Kryminalnej). Pierwszym prelegentem w tej części był dr Jacek Leonkiewicz (Rada Gospodarki Żywnościowej) z wystąpieniem „Instytucje państwowe: ile gwarancji dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności?”. Problematykę „Fałszowania żywności” nakreśliła Dorota Bocheńska (Dyrektor Biura Orzecznictwa, Legislacji i Laboratoriów Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Spożywczych). Następnie głos zabrał mgr Rafał Płocki (Instytut Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego WBW, WSPol w Szczytnie) z referatem nt. „Producenci zafałszowanej żywności w postępowaniu przed organami Inspekcji Handlowej”. Kolejny z prelegentów – Ryszard Chudy (rzecznik prasowy Izby Celnej w Olsztynie) omówił „Przestępczość na rynku żywności z perspektywy Izby Celnej”. Reprezentujący Komendę Wojewódzką Policji w Olsztynie nadkom. Paweł Roczyński oraz kom. Justyna Kołecka (Wydział do Walki z Przestępczością Gospodarczą) przedstawili „Doświadczenia warmińsko-mazurskiej Policji w obszarze przestępczości związanej z patologiami na rynku żywności”. Na zakończenie tego bloku wystąpił por. SG Robert Łachacz (Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej w Kętrzynie) z referatem „System informatyczny Anti-COunterffeit and anti-Piracy, jako narzędzie w zwalczaniu procederu obrotu podrabianą żywnością”.
Trzeci panel „Patologie na rynku żywności z perspektywy procesów technologicznych”, kierowany był przez dra inż. Ryszarda Rafałowskiego (Katedra Mleczarstwa i Zarządzania Jakością WNoŻ UWM). Sesję rozpoczęła dr inż. Dorota Ogrodowska (Katedra Przetwórstwa i Chemii Surowców Roślinnych, WNoŻ UWM) z referatem „Wykrywanie zafałszowań olejów roślinnych na podstawie analizy ich lipidomu”. Tytuł kolejnego wystąpienia, który zaprezentowała dr inż. Marta Czarnowska (Katedra Towaroznawstwa i Badań Żywności WNoŻ UWM), to „Zafałszowanie przetworów owocowo-warzywnych na przykładzie soków owocowych”. Następnie moderator panelu – dr inż. Ryszard Rafałowski (Katedra Mleczarstwa i Zarządzania Jakością WNoŻ UWM) wcielił się w rolę prelegenta i omówił problematykę „Zafałszowania tłuszczu mlekowego”. Następnie kom. dr Aleksandra Nowak (Instytut Prawa i Administracji, WA, WSPol) przedstawiła zagadnienie „Fałszerstwa leków i suplementów diety”. Ta część konferencji zakończona została referatem Marii Wiktorowicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), która przedstawiła „Aspekty prawne nielegalnego stosowania antybiotyków w hodowli zwierząt rzeźnych”.
Konkludując, uznać należy, iż konferencja pozwoliła na skonfrontowanie podglądów i doświadczeń przedstawicieli ośrodków naukowych z całej Polski zajmujących się przedmiotową problematyką zarówno z pespektywy prawnej jak i technologicznej, a także funkcjonariuszy organów ścigania, inspekcji, służb i urzędów, które zajmują się nieprawidłowościami na rynku żywności. Interdyscyplinarność przedmiotowego zagadnienia wymaga bowiem wieloaspektowej analizy. Wygłoszone referaty stanowią bogate i przede wszystkim wielopłaszczyznowe spojrzenie na tą jakże aktualna i istotną problematykę. Liczba zebranych w Auli Karmazynowej gości świadczy o wadzę problemu fałszowania i podrabiania produktów żywnościowych. Również znaczne zainteresowanie mediów tym wydarzeniem dowodzi natomiast rangi i społecznego odbioru tego typu zjawisk patologicznych, które dotykają każdego człowieka jako konsumenta żywności. Podkreślić należy, iż przedstawione podczas obrad konferencyjnych wystąpienia ukażą się w postaci książkowej.
Klaudia Łuka
mgr Maciej Duda
Konferencja w mediach:
http://www.tvp.pl/olsztyn/publicystyka/opinie/wideo/10414/14748250
http://www.tvp.pl/olsztyn/informacja/informacje/wideo/10414-godz-1830/14748287
http://www.tvp.pl/olsztyn/aktualnosci/rozmaitosci/smakowite-przestepstwa/14748509
http://ro.com.pl/naukowcy-maja-pomysly-jak-walczyc-z-falszowaniem-zywnosci/01120269
http://www.ijhar-s.gov.pl/news/items/konferencja-przeciwdzialanie-patologiom-na-rynku-zywnosci.html