Przemyt oraz nielegalna produkcja wyrobów tytoniowych jest zjawiskiem patologicznym wysoce zagrażającym gospodarce państwa. Ma to swoje reperkusje w sferze ekonomicznej, prawnej, a także bezpieczeństwa publicznego. Problematyka ta w szczególności dotyka regionów przygranicznych. Odnotować należy również aktywność zorganizowanych grup przestępczych w tym obszarze. Sprawcy bezprawnego przewożenia przez granicę wyrobów tytoniowych jakimi są papierosy, tytoń do palenia oraz cygara i cygaretki posługują się często pomysłowymi, różnorodnymi i nietuzinkowymi technikami. Jak służby publiczne, a w szczególności Służba Celna powinna z tym walczyć?
Na to pytanie próbowano odpowiedzieć podczas ogólnopolskiej konferencji naukowej „Taktyczno-techniczne aspekty przeciwdziałania nielegalnemu obrotowi wyrobami tytoniowymi”, która odbyła się 21 listopada 2013 r. w Auli Karmazynowej Centrum Konferencyjnego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Konferencję zorganizowała Katedra Kryminologii i Polityki Kryminalnej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie wraz z Izbą Celną przy współpracy ze Studenckim Kołem Naukowym Kryminologii „Vestigium”.
Konferencja podzielona została na trzy panele. Uroczystego otwarcie konferencji dokonał gospodarz spotkania – kierownik Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej – prof. dr hab. Wiesław Pływaczewski. Następnie głos zabrał Prodziekan ds. Nauki WPiA – prof. dr hab. Piotr Majer. W roli współgospodarza konferencji wystąpił również Zastępca Dyrektora Izby Celnej w Olsztynie – Jarosław Kantecki. Interesującym uzupełnieniem wystąpień konferencyjnych była, zaprezentowana w foyer Centrum Konferencyjnego, wystawa przygotowana przez Izbę Celną. Składała się ona z zatrzymanych przez Służbę Celną przedmiotów, których służyły do zakamuflowania nielegalnego towaru przy przewozie przez granicę (np. kaseta wideo, chleb, butelka coca-coli, lakier do włosów, książka, termos, opakowanie lekarstw, keczup, olej samochodowy, radio samochodowe).
Podczas I panelu moderowanego przez dr Monikę Kotowską (adiunkt Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej WPiA UWM) oraz Krzysztofa Pestkę (Zastępca Naczelnika Urzędu Celnego w Elblągu) poruszono tematykękryminologiczno-kryminalistycznychaspektów nielegalnegoobrotu wyrobami tytoniowymi. Wprowadzenie do tego tematu stanowiło wystąpienie gościa z zagranicy dzięki czemu konferencja zyskała charakter międzynarodowy.JUDr. Pavel Kypta, PhD –Prodziekan ds. NaukiWydziału Prawa Uniwersytetu Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy – przedstawił problematykę przemytu na Słowacji. Kryminologiczne spojrzenie na przedmiotowe zagadnienie zaprezentował w swoim wystąpieniu pt. „Kryminologiczne aspekty nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi” prof. dr hab. Wiesław Pływaczewski. Przemyt papierosów z perspektywy kryminalistyki zreferowała dr Grażyna Kędzierska w wystąpieniu „Kryminalistyczne aspekty nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi”, którego współautorem był por. SG Robert Łachacz. Obrady I panelu zakończone zostały występem artystycznym Mateusza Cwalińskiego – studenta II roku Wydziału Sztuki Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, który przez kilkanaście minut czarował zebranych grą na akordeonie.
II panel konferencji zatytułowany „Prawne i instytucjonalne formy przeciwdziałania przestępczości tytoniowej” odbył się pod przewodnictwem dra Piotra Chlebowicza (adiunkt Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej WPiA UWM) oraz Jacka Sępkowskiego (Naczelnika Wydziału Przeznaczeń Celnych i Obsługi Przedsiębiorców w Izbie Celnej w Olsztynie). W tej części jako pierwszy głos zabrał dr Piotr Chlebowicz wygłaszając referat „Analiza kryminalna – nowe możliwości przeciwdziałania przestępczości tytoniowej”. Następny prelegent – mgr Joanna Narodowska – przedstawiła problematykę przemytu z perspektywy prawa karnego w wystąpieniu „Odpowiedzialność karna za nielegalny obrót wyrobami tytoniowymi”, którego współautorem był mgr Maciej Duda. Jako trzecia w tej części wystąpiła dr Monika Kotowska opisując kwestię funkcjonowania zorganizowanych grup przestępczych w obszarze tzw. przestępczości wysokoakcyzowej w referacie „Działalność zorganizowanej grupy przestępczej w obszarze tzw. przestępczości wysokoakcyzowej – studium przypadku”. „Problematyka nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi z perspektywy ekonomicznej przestępczości zorganizowanej” to następny temat, który podjął dr Waldemar Jaroch. Ostatnim prelegentem tego panelu był mgr Szymon Buczyński z referatem „Rola koncernów tytoniowych w przeciwdziałaniu zjawisku nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi”.
Trzecia część konferencji zatytułowana „Koordynacja działań służb publicznych w zakresie przeciwdziałania przestępczości tytoniowej” była niedostępna dla studentów ze względu na omawiane przez prelegentów kwestie operacyjne. Rolę prowadzących objęli dr Grażyna Kędzierska (Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku), dr Waldemar Jaroch (adiunkt Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej WPiA UWM) oraz Tomasz Machaszewski (Naczelnik Urzędu Celnego w Olsztynie). O zastosowaniu analizy kryminalnej w sprawach ekonomicznych z uwzględnieniem problematyki przestępczości tytoniowej mówił podinsp. Maciej Hausman z Instytutu Badań nad Przestępczością Kryminalną i Terroryzmem Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie. Następnie wystąpił Zbigniew Brumer – Zastępca Naczelnika Wydziału Zwalczania Przestępczości w Izbie Celnej w Olsztynie – sygnalizując główne problemy związane z nielegalnym obrotem wyrobami tytoniowymi z perspektywy Izby Celnej. Wydział do Walki z Przestępczością Gospodarczą Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie reprezentował nadkom. Paweł Roczyński. Poruszył on temat zwalczania przestępczości tytoniowej z perspektywy policji. Przeciwdziałanie przestępczości ekonomicznej przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego zreferował Radosław Kowalewski – przedstawiciel Delegatury ABW w Olsztynie. Ostatnie wystąpienie należało do Dariusza Palucha – Naczelnika Wydziału Realizacyjnego Urzędu Kontroli Skarbowej w Olsztynie, który omówił rolę i zadania UKS w zakresie przeciwdziałania patologiom związanym z wyrobami tytoniowymi. W części dyskusyjnej rozmawiano głównie o możliwości wdrożenia analizy kryminalnej przez Służbę Celną (podstawach prawnych, modelu organizacyjnym, kosztach).
Zagadnienia przedstawione podczas konferencji spotkały się z dużym zainteresowaniem zarówno zaproszonych gości – funkcjonariuszy służb publicznych, organów ścigania, przedstawicieli administracji publicznej jak i licznie zebranych na auli studentów WPiA UWM. Udział praktyków i ekspertów w dziedzinie przeciwdziałania przestępczości tytoniowej stanowił dla studentów prawa, administracji i bezpieczeństwa wewnętrznego okazję do poszerzenia swojej wiedzy z zakresu objętego tematyką konferencji. W województwie warmińsko-mazurskim jest to bowiem problematyka szczególnie aktualna i istotna. Warto zaznaczyć, że zgodnie z tradycją spotkań organizowanych przez Katedrę Kryminologii i Polityki Kryminalnej pełne referaty prelegentów opublikowane zostaną w publikacji pokonferencyjnej, której wydanie planowane jest na wiosnę 2014 r.