Filologia polska i logopedia UWM

https://orcid.org/0000-0002-1548-9211

Filologię polską ukończyłem w 1989 roku na Wydziale Humanistycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. Pracę rozpocząłem jeszcze na studiach (w roku akademickim 1988/1989) jako asystent-stażysta w ówczesnym Zakładzie Filologii Polskiej WSP (obecnie pracuję w Instytucie Literaturoznawstwa UWM w Olsztynie).

Temat rozprawy doktorskiej Świadomość zła w poetyckiej teodycei Jana Kasprowicza został sprecyzowany podczas stażu naukowego na Uniwersytecie Warszawskim, pod opieką prof. dr. hab. Andrzeja Z. Makowieckiego, późniejszego promotora. Pozytywne recenzje wystawili tej dysertacji prof. dr hab. Hanna Filipkowska (KUL) i prof. dr hab. Cezary Rowiński (UW). Rada Wydziału Polonistyki UW nadała mi stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa w 1993 roku. Na tym samym Wydziale Polonistyki przeprowadzony został później mój przewód habilitacyjny. Jako rozprawę habilitacyjną zaprezentowałem monografię Pieśni wieczystej tęsknoty. Liryka Jana Kasprowicza w latach 1906-1926. Recenzentami tej pracy i pozostałego mojego dorobku naukowego byli: prof. dr hab. Wojciech Gutowski (WSP w Bydgoszczy, obecnie Uniwersytet Kazimierza Wielkiego), prof. dr hab. Andrzej Z. Makowiecki (UW), prof. dr hab. Maria Podraza-Kwiatkowska (em. prof. UJ). Stopień naukowy doktora habilitowanego zatwierdzono w 2001 roku. Od roku 2002 pracuję na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Tytuł profesora nauk humanistycznych został mi nadany przez Prezydenta RP dnia 25 lutego 2019 roku. Procedurę przeprowadzał Wydział Polonistyki UW.

Moje zainteresowania koncentrują się wokół literatury modernistycznej przełomu XIX i XX wieku. Szczególnym uprzywilejowaniem darzę twórczość Jana Kasprowicza, któremu poświęciłem cztery książki i szereg artykułów. Prace te doceniło Olsztyńskie Forum Naukowe, przyznając mi nagrodę za rok 1999 w obszarze nauk humanistycznych. W związku z realizacją projektu badawczego KBN Literatura i czasopiśmiennictwo polskie 1863-1939 wobec tradycji antycznej, kierowanego przez prof. dr. hab. Andrzeja Z. Makowieckiego, w czasie 01.05.1996. – 31.12.1999. przygotowałem dokumentację motywów antycznych w twórczości Kasprowicza w formie kartoteki zapisów oraz elektronicznej bazy danych.

W swoich rozważaniach i interpretacjach łączę tradycję literacką z tradycjami artystycznymi, filozoficznymi, mitologicznymi i religijnymi. Cel pracy jest bardziej analityczny niż syntetyczny. Buduję bardzo rozgałęzioną siatkę odwołań, która pozwala nakreślić rozległy kontekst dla myśli, kontekst zarówno literacki i artystyczny (tłem jest tu cała twórczość autora oraz szeroko rozumiana tradycja pisarstwa i plastyki polskiej i obcej), jak filozoficzny, mitologiczny i religijny. W moich badaniach krzyżują się zatem dwa zakresy: historii literatury i historii idei. Strategia polega na tym, aby badać zakorzenienie dzieła literackiego w bliskich i odległych nawet kulturach, przy czym nie chodzi o tropienie zapożyczeń, wpływów czy zależności (chyba że są one ewidentne), ale o przedstawienie wszelkich ideowych zbieżności, paralel i podobieństw, szukanie archetypów, szkicowanie dziejów motywu – i na tym szerokim tle porównawczym odczytanie ich znaczenia w danym utworze. Wszystko to ma doprowadzić do zdefiniowania ogólnej tożsamości filozoficzno-religijnej twórcy.

W chwili obecnej wątkowi „kasprowiczowskiemu” towarzyszą w moich poszukiwaniach badawczych dwa tematy. Pierwszy z nich, „fauniczny”, dotyczy kreacji postaci literackich o rodowodzie antycznym, nacechowanych dionizyjskością (Pan, Satyr, Sylen, Faun). Celem jest próba pokazania przekształceń starożytnych mitów w polskiej literaturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku na tle europejskim. Natomiast drugi temat wiąże się z kategorią „robactwa”, obejmującą zarówno robaki (Vermes), jak i owady (Insecta), czyli stworzenia przeważnie wywołujące odrazę lub wstręt, a funkcjonujące w literaturze nie tylko na prawach porównania czy przenośni, ale również w znaczeniu dosłownym, wręcz „gatunkowym”. W ramach tego tematu przyglądam się literaturze polskiej i obcej całego dziewiętnastowiecznego stulecia, śledząc rozwój motywu.

Opublikowane monografie autorskie:

1. Śmiałość erosa i świętość krzyża. Egzystencjalna teodycea „Na Wzgórzu Śmierci” Jana Kasprowicza wobec tradycji antycznej i judeochrześcijańskiej, Wydawnictwo WSP w Olsztynie, Olsztyn 1995 (Studia i Materiały WSP w Olsztynie, nr 64), ss. 194.

2. Świadomość grzechu, cierpienia i śmierci w „Hymnach” Jana Kasprowicza, Wydawnictwo WSP w Olsztynie, Olsztyn 1996 (Studia i Materiały WSP w Olsztynie, nr 101), ss. 261.

3. Ciernie ducha. Doświadczenie zła we wczesnej poezji Jana Kasprowicza, Wydawnictwo WSP w Olsztynie, Olsztyn 1997 (Studia i Materiały WSP w Olsztynie, nr 119), ss. 192.

4. Pieśni wieczystej tęsknoty. Liryka Jana Kasprowicza w latach 1906-1926, Wydawnictwo WSP w Olsztynie, Olsztyn 1999 (Studia i Materiały WSP w Olsztynie, nr 165), ss. 576.

5. Magia serca i słowa w modernistycznych snach i wizjach, Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa 2005, ss. 260.

6. Antyk — chrześcijaństwo — poezja. Rozważania o twórczości Jana Kasprowicza, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2014, ss. 192.

7. Faun — Pan — satyr. Wyobraźnia fauniczna w poezji i sztuce Młodej Polski, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2018, ss. 785.

8. Romantyczne cykle liryczne („Sonety krymskie” — „Vade-mecum” — „Les Fleurs du mal”), Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2019, ss. 208.

9. Poezja o młodopolskim rodowodzie (Kasprowicz, Miciński, Staff, Leśmian), Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2020, ss. 266.

10. Niesławne, pospolite, znikome. Robaki i owady w twórczości polskich wieszczów na tle tradycji literackiej, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2022, ss. 522.

Prace redakcyjne:

1. Idee i obrazy religijne w literaturze polskiej XIX i XX wieku. Studia i szkice, pod red. Grzegorza Iglińskiego, Wydawnictwo WSP w Olsztynie, Olsztyn 1998, ss. 202 (Studia i Materiały WSP w Olsztynie, nr 128).

2. Pośród twórczych potęg i niszczących mocy. Antynomiczne widzenie rzeczywistości w literaturze Młodej Polski, pod red. Grzegorza Iglińskiego i Ryszarda Świątkowskiego, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2005, ss. 262.

3. Pro memoria. Jan Kasprowicz w osiemdziesiątą rocznicę śmierci, pod red. Mirosława Sosnowskiego i Grzegorza Iglińskiego, Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga, Warszawa 2006, ss. 380.

4. Fascynacje, inspiracje, koncepcje. Romantyczne, pozytywistyczne i młodopolskie obszary wartości i znaczeń, pod red. Grzegorza Iglińskiego, Wydawnictwo Naukowe „Semper”, Warszawa 2008, ss. 300.

5. Jego świat. 150-lecie urodzin Jana Kasprowicza, pod red. Grzegorza Iglińskiego, Wydawnictwo UWM w Olsztynie, Olsztyn 2011, ss. 656.