A B
C D E F
G H I J
K L M N
O P R S
T W X Y
Z
A
Absolutna wilgotność:
stosunek masy pary wodnej zawartej w powietrzu do ogólnej objętości powietrza
(g/m³ ).
Adiabata
- linia na wykresie przedstawiająca zmiany temperatury wraz z wysokością
zachodzące w opadającym lub wznoszącym się powietrzu.
Adiabata sucha
- linia przedstawiająca proces adiabatyczny suchej objętości powietrza
(pozbawionego pary wodnej).
Adiabata wilgotna
(kondensacyjna) - linia przedstawiająca proces adiabatyczny dla powietrza w
stanie nasyconym parą wodną, przy temperaturze poniżej punktu rosy.
Adiabatyczny
PROCES-
zjawisko termodynamicznych zmian temperatury bez wymiany ciepła.
Adwekcja
- poziomy ruch mas powietrza w atmosferze, oznaczający napływ masy o innych niż
dotychczasowa właściwościach.
Aerologia
- dział geofizyki, nauka o procesach zachodzących w atmosferze do wysokości 30
km. Stacja aerologiczna mierzy elementy meteorologiczne w przekroju atmosfery.
AEROZOLE ATMOSFERYCZNE
–
stałe lub ciekłe cząstki zawieszone w powietrzu.
AGROMETEOROLOGIA
– specjalistyczna dziedzina meteorologii zajmująca się badaniem wpływu warunków
pogodowych na wzrost i rozwój organizmów roślinnych.
Aktynometr
- przyrząd do pomiaru napromieniowania
słonecznego. Pomiarowi podlega zaabsorbowana energia
promieniowania przekształcona w ciepło.
Albedo
- stosunek promieniowania odbitego do padającego na określoną powierzchnię (np.
słonecznego na powierzchnię Ziemi), do odbitego od tej powierzchni (inaczej
wartość wskazująca, jaka część padającego promieniowania zostaje odbita).
ANEMOMETER:
nazwa ogólna przyrządów do pomiaru prędkości i siły wiatru.
Aneroid
– mechaniczny przyrząd do pomiaru ciśnienia atmosferycznego, zawierający jako
sensor tzw. „puszkę Vidiego”. Jego wskazania są kalibrowane za pomocą barometru
rtęciowego.
ANTYCYKLON
– inaczej wyż baryczny.
AWS
-
(z
angielskiego
Automated Weather Station), automatyczna stacja
meteorologiczna wykonująca pomiary bez pośrednictwa człowieka.
( powrót na początek strony
↑ )
B
BAROGRAF
-
barometr mierzący ciśnienie w sposób ciągły i zapisujący wynik w postaci linii
na pasku barogramu.
Barometr rtęciowy
- przyrząd mierzący ciśnienie atmosferyczne; zmierzona wartość odpowiada sile
grawitacji masy słupa rtęci w stosunku do powierzchni równej podstawie rurki, w
której się znajduje.
BRYZA
– wiatr lokalny na styku morza kierunek lądu, zmieniający kierunek regularnie
w ciągu doby. W nocy wiatr przy powierzchni wieje od lądu do morza (bryza
lądowa), w dzień w przeciwnym kierunku, z większą prędkością (bryza morska).
( powrót na początek strony
↑ )
C
CEILOMETR
-
dalmierz do określania wysokości podstawy chmur.
Ciepło utajone
- jest to dodane, lub zabrane z ciała ciepło podczas zmiany stanu skupienia nie
zmieniające jego temperatury; w przypadku wody ciepło utajone wynosi w
przybliżeniu 2500 J/g.
CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE -
działanie (parcie) atmosfery w danym punkcie powodowane siłą grawitacji której
poddawana jest kolumna masy powietrza znajdującej się powyżej, wyrażone w
jednostkach siły (N) na jednostkę powierzchni (m2).
CORIOLISA SIŁA
– pozorna siła spowodowana ruchem obrotowym Ziemi wokół własnej osi, odchylająca
tory ruchu powietrza wywołane gradientem ciśnienia w prawo na półkuli północnej
i w lewo na południowej.
CYKLON
– inaczej niż baryczny lub nazwa huraganowego wiatru powstającego nad oceanem
indyjskim, przesuwającego się nad obszar kontynentu azjatyckiego wywołującego
katastrofalne zniszczenia.
( powrót na początek strony
↑ )
D
Dokładność instrumentu:
stopień dokładności z jaką instrument mierzy wartość parametru, podawany w
procentach pełnego zakresu skali; mówiąc o dokładności, faktycznie podajemy
niedokładność instrumentu oznaczającą odchyłkę pomiaru.
Każdy instrument meteorologiczny zaopatrzony jest w metryczkę określającą
dokładność względem wzorca.
Dywergencja
- rozbieżność, rozejście się torów kierunku przepływu mas powietrznych.
DZIURA OZONOWA
– zjawisko ubytku ozonu stratosferycznego na skutek przyspieszenia procesów jego
rozpadu wywołanych katalizującym działaniem niektórych grup związków chemicznych
emitowanych do atmosfery (freony, halony i inne).
( powrót na początek strony
↑ )
E
EFEKT CIEPLARNIANY, SZKLARNIOWY
– efekt selektywnego przepuszczania i pochłaniania energii promienistej przez
atmosferę ziemską. Dzięki większemu pochłanianiu, przez takie gazy jak między
innymi CO2 i NH4, promieniowania długofalowego ziemi,
atmosfera uzyskuje wyższą temperaturę niż byłaby ona w sytuacji braku tej
selektywności. Nie należy zamiennie używać pojęcia efektu szklarniowego na
określenie współczesnych trendów zmian klimatu.
El Niño:
literalnie, dzieciątko Jezus, nazwa nadana zjawisku pojawienia się ogrzanych
ponad normę wód powierzchniowych oceanu pacyficznego w strefie równikowej,
wzdłuż wybrzeża Peru i Ekwadoru, które najczęściej pojawia się tuż przed
nadejściem świąt bożonarodzeniowych (stąd nazwa). Cieplejsza woda jest wynikiem
zatrzymania prądów powierzchniowych w kierunku zachodnim. W tej sytuacji
następują zaburzenia cyrkulacji powietrza w strefie, objawiające się pojawieniem
obfitych opadów na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej i ekstremalnych susz
na wschodnich wybrzeżach Azji i Australii. Dodatkowo wstrzymaniu ulega proces
upwelingu zasilającego w chłodne żyzne wody łowisk peruwiańskich. Zjawisko
powtarza się w quasi cyklu 3-7 lat.
EWAPOROMETR
–przyrząd do pomiaru parowania wskaźnikowego.
( powrót na początek strony
↑ )
F
FAHRENHEITA
SKALA:
skala
temperatury, w której temperatura zamarzania czystej wody wynosi 32° a
temperatura jej wrzenia 212° (na poziomie morza i przy standardowym ciśnieniu
atmosferycznym). Używana powszechnie w USA; 1 °F = 5/9 °C.
Front atmosferyczny
– warstwa przejściowa na styku mas powietrza
różniących się pod względem termicznym, barycznym i wilgotnościowym.
Front chłodny
- front atmosferyczny ruchomy w układzie ustępującej znad danego obszaru masy
cieplejszej i napływającej chłodniejszej.
Front ciepły
- front atmosferyczny ruchomy w układzie ustępującej znad danego obszaru masy
chłodniejszej i napływającej cieplejszej; różni się od frontu chłodnego kątem
nachylenia płaszczyzny frontowej, który tu jest znacznie mniejszy.
Front okluzji
- front atmosferyczny powstały z połączenia się frontu ciepłego i chłodnego
( powrót na początek strony
↑ )
G
Front stacjonarny
- strefa przejściowa pomiędzy ciepłym i zimnym powietrzem, nie przemieszczająca
się lub poruszająca się z prędkością mniejszą niż 2 m/s.
Geopotencjał
- energia potencjalna jednostki masy powietrza równa liczbowo pracy jaką trzeba
wykonać, aby ją unieść do danego poziomu z poziomu morza.
Gołoledź
- jednorodny i przezroczysty osad lodu powstały z zamarzających kropel deszczu
lub mżawki
( powrót na początek strony
↑ )
H
HALNY WIATR
– Wiatr fenowy w Tatrach wynikający z faktu, że przy
napotkaniu bariery górskiej, przy dużych różnicach ciśnień, powietrze od strony
nawietrznej jest zmuszone do wznoszenia się i ochładzania adiabatycznego, czemu
towarzyszą opady. Po stronie zawietrznej suche powietrze opada z impetem w dół
ogrzewając się adiabatycznie, dając efekt silnego i cieplnego wiatru.
HALO ZJAWISKA -
grupa
zjawisk optycznych w postaci pierścieni (kręgów), łuków, słupów lub plam
świetlnych, powstających wskutek załamania lub odbicia światła przez kryształki
lodu unoszące się w powietrzu (chmury piętra wysokiego, mgła lodowa itp.)
Hektopaskal
[hPa] – jednostka ciśnienia stosowana w meteorologii. 1 hPa jest równy sile 100 N
(niutonów) przypadającej na każdy metr kwadratowy powierzchni stykającej się z
powietrzem.
HELIOGRAF
- przyrząd do pomiaru czasu nasłonecznienia. Sensorem heliografu jest szklana
kula spełniająca rolę soczewki skupiającej promienie słoneczne, które padając na
pasek heliogramu, wypalają w nim otwór. Suma długości wypalonych otworów,
przeliczonych na czas stanowi wynik pomiaru.
HYGROMETR:
Instrument
do pomiaru wilgotności względnej powietrza
( powrót na początek strony
↑ )
I
IMGW
– Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, główna instytucja państwowa o
charakterze naukowo-technicznym, zajmująca się meteorologią oraz hydrologią
teoretyczną i operacyjną w Polsce.
Inwersja
– rozkład temperatury w przekroju wycinka troposfery polegający na tym, że
wyższe warstwy powietrza są cieplejsze, lub gęstsze od tych położonych niżej.
IRYZUJĄCE OBŁOKI
-
chmury wykazujące bardzo znaczną iryzację, podobnie jak masa perłowa, bardzo
rzadkie, obserwowane są w stratosferze na wysokościach od 20 do 30 km.
Izarytma
(izolinia)
- linia na mapie, która łączy punkty o jednakowych wartościach liczbowych
elementów meteorologicznych lub innych charakterystyk stanu atmosfery.
Izobara
- linia na mapie łącząca punkty o jednakowym ciśnieniu atmosferycznym w danej
chwili.
Izohela
- linia na mapie łącząca punkty o jednakowych średnich wartościach
nasłonecznienia w danym czasie.
Izohieta
- linia na mapie łącząca punkty o tej samej ilości opadów w danym czasie.
Izoterma
- linia na mapie łącząca punkty o jednakowej temperaturze w danym czasie.
Izotermia
– stały przebieg temperatury w przekroju atmosfery.
( powrót na początek strony
↑ )
K
KATATERMOMETR –
termometr alkoholowy służący do pomiaru zdolności ochładzającej powietrza
(zastosowanie przy ocenie klimatyzacyjnej pomieszczeń).
Koagulacja
– w meteorologii nazwa zjawiska oznaczającego łączenie się kropel chmury w
większe zespoły.
Konwekcja
– uporządkowany pionowy ruch mas powietrza.
konwergencja
- zbieżność, zejście się torów kierunku przepływu mas powietrznych; konwergencja
występuje na styku dwóch prądów powietrznych napływających z przeciwnych
kierunków.
Krzywa stanu
- charakteryzuje zmiany temperatury we wznoszącym się powietrzu na wykresie,
obejmuje linie zmian sucho i wilgotnoadiabatycznych.
Krzywa stratyfikacji
- przedstawia pionowy, rzeczywisty rozkład temperatury w przekroju atmosfery
(wykres temperatury).
( powrót na początek strony
↑ )
M
MASA POWIETRZA
–
jednorodna przestrzeń atmosfery pod względem termicznym i wilgotnościowym,
uzyskująca swe właściwości nad rozległymi obszarami źródłowymi mas; rozróżnia
się w zależności od miejsca powstawania masy: arktyczną, polarną, zwrotnikową i
równikową.
MEZOSFERA
– warstwa atmosfery pomiędzy stratosferą, a troposferą, występuje tu ujemna
stratyfikacja temperatury prowadząca do jej obniżenia na górnej granicy warstwy
(ok. 80 km) do najniższego poziomu w całej atmosferze (-80oC)
Mgła
- zawiesina bardzo drobnych kropel wody ograniczająca widzialność przy
powierzchni ziemi poniżej 1km.
Milibar
– dawniej używana, jednostka ciśnienia atmosferycznego; 1 hPa = 1 milibar.
METEOPATIA
– wrażliwość organizmu ludzkiego na warunki pogodowe, w skrajnych przypadkach
dochodzi do zaburzeń wywołujących i pogłębiających stany chorobowe.
( powrót na początek strony
↑ )
N
NAO INDEKS –
wartość wyliczana jako
różnica
między dwiema standaryzowanymi seriami ciśnienia
atmosferycznego na poziomie morza między Azorami a Islandią, a następnie
sprowadzana do postaci względnej w stosunku do odchylenia standardowego z
wieloletniej serii pomiarów. Indeks NAO jest wyznacznikiem telekoneksji między
cyrkulacją w tym obszarze, a cyrkulacją nad całym kontynentem europejskim.
Nocne obłoki świecące
- bardzo rzadko obserwowane chmury (na wysokości 75-90) o barwie niebieskawej,
srebrzystej lub pomarańczowej, dzięki czemu są widoczne na tle ciemnego nocnego
nieba. Występują w północnej części umiarkowanych szerokości geograficznych na
półkuli północnej i tylko w okresie letnim.
( powrót na początek strony
↑ )
O
Ognie Św. Elma
- świecące wyładowania elektryczne w powietrze z wysoko wzniesionych przedmiotów
na powierzchni ziemi lub z części samolotów będących w locie (końce skrzydeł,
śmigła , stateczniki, etc.).
( powrót na początek strony
↑ )
P
Pasaty
- stałe wiatry wschodnie, wiejące z podzwrotnikowych obszarów ciśnienia
wysokiego w kierunku równika.
Pionowy gradient temperatury
- pionowe zmiany temperatury wyrażone w jednostkach temperatury w stosunku do
jednostki wysokości; przeważnie oC/100m.
PLUWIOGRAF
– przyrząd samopiszący, służący do pomiaru wielkości i natężenia opadów
atmosferycznych.
PSYCHROMETR
– przyrząd do pomiaru prężności aktualnej pary wodnej znajdującej się w
powietrzu
Prąd strumieniowy
-
silny prąd powietrza w górnej
troposferze
w obszarze szerokości geograficznej 25-45°, przemieszczający się z zachodu na
wschód, charakteryzujący się niewielką rozciągłością poprzeczną (kilka
kilometrów); prędkość dochodzącej do ok. 150-250 km/godz., wiatrów czasem
nawet większej.
PROMIENIOWANIE SŁONECZNE, ELEKTROMAGNETYCZNE
– energia wysyłana przez Słońce. P. to zaburzenia pola elektromagnetycznego
(fale elektromagnetyczne)
rozchodzące się w próżni z prędkością
światła,
polegające na poprzecznym (wzajemnie do siebie i do kierunku rozchodzenia się
fali) drganiu wektorów natężeń pól magnetycznego i elektrycznego.
PYRANOMETR
-
przyrząd do pomiaru promieniowania bezpośredniego i rozproszonego.
( powrót na początek strony
↑ )
R
RADIOSONDA
–
przyrząd instalowany na balonach meteorologicznych do jednoczesnego pomiaru i
transmisji danych meteorologicznych; zawiera czujniki do pomiaru ciśnienia,
wilgotności , temperatury, modulator oraz nadajnik radiowy.
Resublimacja
– w odniesieniu do wody proces przejścia pary wodnej w lód z pominięciem fazy
ciekłej.
Rosa
- krople wody tworzące się na skutek kondensacji pary wodnej wywołanej stykiem z
wychłodzoną powierzchnią ziemi lub innych przedmiotów.
( powrót na początek strony
↑ )
S
SADŹ, Szadź
- osad lodu powstały z ziarenek rozdzielonych pęcherzykami powietrza, powstaje
przy bardzo szybkim zamarzaniu przechłodzonych kropelek wody, a który pozostawia
na przedmiotach na powierzchni ziemi zamarzająca przechłodzona mgła występująca
w ujemnych temperaturach.
Solarymetr
- przyrząd służący do pomiaru promieniowania słonecznego metodami
termoelektrycznymi.
Standardowa atmosfera
– hipotetyczny pionowy rozkład elementów atmosferycznych takich jak temperatura
powietrza, ciśnienie i gęstość powietrza, który został określony przez
międzynarodowe porozumienie, dla celów kalibracji przyrządów czy zadań
lotniczych oraz wojskowych.
Sublimacja
– w odniesieniu do wody proces przejścia lodu w stan lotny z pominięciem stanu
ciekłego.
Szkwał
- krótkotrwały gwałtowny wzrost prędkości wiatru, wraz ze zmianą jego kierunku
Szron
- krystaliczny osad lodu, powstający podobnie jak rosa tylko w temperaturach
ujemnych.
SZADŹ, SADŹ
– osad kryształków lodu,
STRATOSFERA
– warstwa atmosfery ponad tropopauzą, rozciągająca się do wysokości ok. 50 km
ponad Ziemią; w stratosferze tej powstaje i rozpada się ozon, stanowiący ochronę
przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym.
SYNOPTYKA
– dział meteorologii traktujący o przewidywaniu pogody.
( powrót na początek strony
↑ )
T
TELEKONEKSJE
- związki pomiędzy zmianami cyrkulacji zachodzące na odległych obszarach atmosfery.
Temperatura efektywna Ziemi –
średnia, temperatura teoretyczna powierzchni, wyliczona dla sytuacji gdyby nasza
planeta nie posiadała atmosfery.
Temperatura ekwiwalentna
- temperatura, jaką osiągnęłoby powietrze, gdyby cała zawarta w nim para wodna
skondensował, a wydzielone przy tym ciepło zostało zużyte na jego podgrzanie
przy stałym ciśnieniu.
Temperatura minimalna
- najniższa temperatura zanotowana w określonym przedziale czasu, najczęściej
doby.
Temperatura maksymalna
- najwyższa temperatura zanotowana w określonym przedziale czasu, podobnie jak
wyżej najkrótszy okres jej oznaczania to doba.
TEMPERATURA ODCZUWALNA
– umowna temperatura odczuwana przez organizm ludzki, w efekcie reakcji systemu
termoregulacji na kompleks właściwości atmosfery, w tym przede wszystkim:
temperatury powietrza, wilgotności i prędkości wiatru.
TEMPERATURA PUNKTU ROSY
– temperatura, w której zawarta w powietrzu para wodna zaczyna ulegać
skraplaniu, temperaturze punktu rosy odpowiada równowaga pomiędzy wartością
prężności aktualnej i maksymalnej.
Tendencja baryczna
- wzrost lub spadek ciśnienia, tendencja określa kierunek zmian ciśnienia, a jej
wartość opisową (dodatnia, ujemna, stała) określa się na podstawie wartości
zmian tego parametru w jednostce czasu.
TERMOMETER BIMETALICZNY:
Termometr, którego sensorem jest element składający się z dwóch blaszek metali
dokładnie połączonych, które charakteryzują się różnymi współczynnikami
rozszerzalności. Pod wpływem zmian temperatury płytki wyginają się, a powodowany
tym ruch jest przenoszony na wskazówkę lub pisak urządzenia samopiszącego.
Termosfera
- warstwa atmosfery ziemskiej położona nad mezosferą; charakteryzuje się
wzrastającą wraz z wysokością temperaturą (do ponad 1000°C), która powstaje
w wyniku pochłaniania promieniowania słonecznego o bardzo małych długościach
fal. Termosfera jest warstwą zjonizowanego gazu, w której wyróżnia się kilka
podwarstw w tym jonosferę, gdzie pojawiają się charakterystyczne zjawiska zórz
polarnych.
TERMOSKOP
– pierwszy termometr zbudowany przez G. Galilei, działający na zasadzie zmian
siły wyporu działającej na kulki zanurzone w cieczy pod wpływem temperatury
(oferowany współcześnie w handlu jako element użytkowy i dekoracyjny
jednocześnie)
Trąba powietrzna,
TORNADO
-
silny wirowy ruch powietrza w chmurze burzowej (Cumulonimbus). Lej trąby sięga
od podstawy chmur, do powierzchni Ziemi. Prędkość wiru wynosi 360 – 540 km/h
Zjawisko związane jest z gwałtownym spadkiem ciśnienia. Trąba powoduje
katastroficzne zniszczenia na lądzie.
Tropopauza
- warstwa przejściowa między troposferą, a stratosferą
TROPOSFERA
– najniższa warstwa atmosfery od powierzchni Ziemi do wysokości 7-18 km, w
zależności od szerokości geograficznej; w troposferze realizują się niemal
wszystkie procesy pogodowe.
VIRGA
– zjawisko opadowe polegające na tym, iż krople deszczu wypadające z chmury nie
docierają do powierzchni ziemi gdyż w wysokiej temperaturze wyparowują (deszcz
„zawieszony” pod chmurą).
( powrót na początek strony
↑ )
W
Warstwa graniczna atmosfery
–
warstwa powietrza w pobliżu powierzchni bezpośrednio wymieniająca z nią ciepło
wilgotność oraz pęd; jej miąższość jest zdecydowania większa w dzień niż w nocy.
Wiatry dolinne (anabatyczne) i górskie (katabatyczne)
– wiatry wywołane różnicami w nagrzewaniu się zboczy górskich i dolin. W dzień
wiatr dolinny wieje w górę zbocza gdyż cieplejsze zbocza ogrzewają przylegające
powietrze wywołując stan równowagi chwiejnej, w nocy chłodne powietrze spływa z
większą szybkością ku dolinom jako tzw. wiatr górski.
WILGOTNOŚĆ
POWIETRZA –
zawartość pary wodnej w powietrzu; może być wyrażana w różnych miarach.
Wilgotność AKTUALNA powietrza
– zawartość pary wodnej w powietrzu najczęściej wyrażana jako prężność czyli
ciśnienie parcjalne jakie wytwarza para wodna w mieszaninie powietrza.
Wilgotność względna powietrza
- jest to stosunek prężności aktualnej pary wodnej znajdującej się w powietrzu
do prężności maksymalnej dla danej temperatury.
WMO
– Światowa Organizacja Meteorologiczna (World Meteorological Organization),
agenda ONZ, koordynuje działalność służb meteorologicznych na całym świecie.
( powrót na początek strony
↑ )
Z
Zamglenie
- zawiesina kropelek wody zmniejszających widzialność przy powierzchni ziemi,
ale widzialność ta wynosi powyżej 1km.
ZMIESZANIA WSPÓŁCZYNNIK – w
wilgotnym powietrzu bezwymiarowy stosunek masy suchego powietrza do masy pary
wodnej.
Zorza polarna
- zjawiska świetlne widoczne w okolicach podbiegunowych w postaci łuków, pasm,
draperii, występujące w górnych warstwach atmosfery (jonosferze)
( powrót na początek strony
↑ )
|