Najstarsze
gniazda, z których nazwisko się bierze
...i wsie okoliczne: Gozdowo, Bożewo, Łukoszyn, Mochowo, Ligowo, Sikórz, Brudzeń, Siecień, Dobrenice, Kurowo, Mokowo...
... i miasta pobliskie: Sierpc, Płock, Bielsk, Dobrzyń n/Wisłą, Raciąż, Rypin, Lipno
Czahrów
(Ruś Halicka)
Oprócz tych najdawniejszych były i inne miejscowości, które możemy nazwać gniazdami rodzinnymi, np. Dobrzenice, Łukoszyn, Sierpc, Borzechowo, Nasiesk, Tuszyn, Radziejów itd. O nich też warto byłoby napisać. Ale bez Waszej – drodzy Czachorowscy, Czacharowscy, Ciachorowscy, Cichorowscy – pomocy nie jestem tego w stanie zrobić. A zatem?
Mapa rozmieszczenia Czachorowskich w latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku
Mapa rozmieszczenia Czacharowskich, j.w.
Mapa rozmieszczenia Ciachorowskich, j.w.
„Wieś
na Pojezierzu Dobrzyńskim. Wzmiankowana w dokumentach Konrada I Mazowieckiego w
1203 r. W ubiegłym wieku miejscowe dobra należały do Gustawa Zielińskiego
(1809-1881), poety i bibliofila. W okresie międzywojennym, gdy właścicielami
Sikorza byli Piwniccy, często gościli tu wybitni literaci tamtej epoki, m.in.
Julian Tuwim, Ludwik Heronim Morstin, Antoni Słonimski. Do dziś zachowały się
następujące zabytki: klasycystyczny dwór z drugiej połowy XIX w., z zabytkowym
parkiem krajobrazowo-naturalistycznym o
powierzchni 4,1 ha, kościół murowany z 1911-1920 r., drewniana kaplica
cmentarna z poł. XIX w., kapliczka słupowa z pocz. XIX w. W
południowo-wschodniej części wsi stanowisko archeologiczne (badania 1957), na
stoku wzniesienia, nad doliną strumyka, cmentarzysko z epoki neolitu (około
2500-1700 p.n.e.), kultura amfor kulistych, zbiorowe pochówki ludzkie
wyposażone w naczynia gliniane, wyroby krzemienne i kościane.”
Podobno nazwa Sikorza bierze się od nazwy szumiącej
wody, wodospadu czyli „sikory”, przepływającej w pobliżu rzeki Skrwy. Ale na
Wielkopolsce w niedalekiej odległości od tamtego Czachorowa znajduje się
Sikorzyn. Możliwe więc, że nazwa bierze się od imienia osadnika, może Sikory
lub Sikora?
Wieś na Pojezierzu Dobrzyńskim. Malowniczo położona na
prawym brzegu Skrwy (nazwa Skrwy bierze się z języka celtyckiego, oznacza
wodę. Biorąc pod uwagę inne Skrwy i Wkry w niedalekiej wskazuje na wcześniejsza
obecność lub nawet osadnictwo Celtów). W dokumentach wspomniana po raz pierwszy
w XIV w. O tradycjach osadniczych świadczy jedno z większych w rejonie Mazowsza
grodzisk, położone w dolinie rzeki ok. 1,5 km na wschód od wsi. Przy drodze do
grodziska dwa stare buki o obwodzie pnia powyżej 2,5 m.
Nazwa wsi „Brudzeń” może pochodzić brodu i przeprawy
przez pobliską rzekę Skrwę. Inna możliwością jest hipotetyczny osadnik.
Starosłowiańskie imiona często miały charakter „przyrodniczy”, stąd trudno
będzie rozstrzygnąć tę kwestię. Paweł Włodkowic w encyklopedii urodził
się w Brudzewie, a nie w Brudzeniu jak jest na tablicy pamiątkowej w katedrze
płockiej. Nie jest to chyba pomyłka a jedynie starsza forma nazwy wsi. Byłby to
więc Brudzeń, Brudzew.
W Brudzeniu nad Skrwą urodził się Paweł Włodkowic ok.
1370-1345 urodzony, kanonik płocki, pisarz, dyplomata, rektor Akademii
Krakowskiej, poseł króla polskiego na sobór w Konstancji, pionier europejskiego
ius gentium.
Zabytki – dwór i park z XIX w., grodzisko z X-XI w., stwierdzono wcześniejsze istnienie osadnictwa w VII-VIII w.
Wieś na Pojezierzu Dobrzyńskim. O jej odległych
tradycjach dziejowych świadczą znajdowane fragmenty XII-wiecznej ceramiki
pochodzące z grodziska w pobliskim Cieślinie. Z przeszłości zachował się
późnogotycki kościół parafialny z 1453 r., ufundowany przez Andrzeja
Borzewskiego posesora wsi Borzewo, zaprojektowany na planie prostokąta,
ustawiony szczytem do drogi. Mimo wielokrotnych przeróbek na zatracił
pierwotnych cech mazowieckiego gotyku. W narożnikach opięty jest szkarpami, a
rombową dekorację ścian tworzy cegła palona kładziona na przemian z czerwoną.
wystrój wnętrza barokowy. Na szczególną uwagę zasługuje późnobarokowa rzeźba
Matki Boskiej Skępskiej. Do zabytków należy również drewniana czworoboczna
dzwonnica z XVIII w., o konstrukcji słupowej, zwieńczona dachem krytym gontem.
W pobliżu wsi dwie ludowe figury przydrożne z poł. XIX w.
Kościół i parafia w Bożewie wcześniej należał do
dekanatu dobrzyńskiego. Do parafii należały m.in. wsie: Łukoszyno Biki,
Łukoszyno Borki. Łukoszyn Wielki należał wtedy do parafii w Bądkowie. W
Łukoszynie Bikach JP Sebastian Łukowski (dał sumę na reperacje kościoła),
kolator J.W. Imć. P Nakwask, podkomorzy wyszogrodzki. Do grunt plebańskich
m.in. Obręb, Głuchowo, Będorzyno. W 1775 roku proboczem był ks. Bartłomiej
Palmowski ur. 1715 w diecezji Warmińskiej.
Borzewo –
pisane w dokumentach z XVIII i XIX w. Zmiana nazwy nastąpiła dopiero po
zarzuceniu rosyjskiej cyrylicy, na Bożewo. Nazwa może pochodzić od „boru”. W XV
wieku spotyka się przydomek „Borek”. Z pewnością od Borków nazwę wzięły Borki
(Łukoszyno-Borki), ale czy Borzewo wzięło nazwę od imienia własnego, od
osadnika?
Wieś zwana także dawniej Łukoszynem Wielkim wcześniej
należała do gminy Lisewo, potem gminy Brudzeń, potem gminy Mochowo. Najpierw
należał Łukoszyn do parafii Bądkowo od końca XIX lub początku XX w. Do parafii
w pobliskim Bożewie. Zmiany wiązały się m.in. ze zmianą osi głównych szlaków.
Najpierw najważniejszym traktem była droga z Bielska w kierunku na Dobrzyń.
Teraz w okolicach Łukoszyna to zwykłe... polne drogi. Obecnie główna trasa
komunikacyjna to droga łącząca Płock z Sierpcem. Dlatego tez Łukoszyn znalazł
się we władaniu Bożewa. Dawniejszy strumyk i być może mokradła przegradzające
drogę na Bożewo obecnie są ledwie widocznym, zmeliorowanym rowem.
Pierwotnie sądziłem, że nazwa Łukoszyna bierze się z
charakteru terenu, i nawiązuje do nadrzecznych mokradeł:
„Łuk
– nazwa ‘broni zgiętej’ przeniesiona na wszelkie ‘sklepienia’; jak ług
(‘bagno’), tak i tu u obok nosówki (p. łęk); łucznik; pałuki
tłumaczy w 15. wieku i ‘obręcz’ [formawcześniejsza to chyba łęk, łękawica]
Łuk – ‘allium’, rodzaj czosnku; nazwa zastąpiona dziś
przez pory (z łac. porrum, już w 15 w. znanego, ale jeszcze od łuku
odróżnianego: zrzynany, drobniejszy łuk; większy, głowiasty, por;
w 16. w., wobec stale uprawianego szczypioru, p., o różnicy zapomniano: por
i łuk były owym głowiastym; na koniec nazwa łuk, łuczek,
zaginęła). Z niem. Prasłowa Lauch, dawne louh; pożyczka to prasłowiańska; u
wszystkich Słowian (i Finów) tak samo.
Łęg
i ług, ‘nizina’ łężna sowa,
‘puchacz’, na Rusi ług, ługowoj, ‘brzeg rzeki nizinny’; łuża
w nazwie Łużyc, ‘kraju nizinnego, moczarowego’; z przedrostkiemi ka-: kałuża;
w cerk. łąg, ‘gaj’; Brieselang pod Berlinem: ‘brzezi łęg’. Niby toż co łąka,
bo mamy słowa z g w tem znaczeniu, co i z k: łęgi, ‘gibki’, łegowaty,
‘zgięty’, łęgować się, ‘paczyć się’; ale jest lit. liugas i ługas,
‘moczar’, ilirskie helos (‘moczar’) Lugeon u Strabona, więc słów
nie łączę.”
A. Brückner Słownik etymologiczny języka
polskiego. WP, Warszawa 1974 r.
Zatem nazwę Łukoszyna można wywodzić o miejsca gdzie w
stanie dzikim rośnie jakaś roślina jadalna podobna do cebuli-czosnku (może
czosnaczek niedźwiedzi?) lub była uprawiana. Mniej prawdopodobne, żeby od
łuku-łękawicy jako broni. Ewentualnie od łęgu – niziny, nadrzecznego bagna –na
to wskazywałaby topografia oraz obecność pobliskiego Czachorowa (od
„czachary”).
Ale nazwa może pochodzić od imienia Łukasz, osadnika.
W okolicach mało jest nazw wsi o chrześcijańskich imion pochodzących. Większość
to imiona wczesnio-słowiańskie. Wskazywało by to na osadnictwo związane z
początkami państwa piastowskiego i początkami chrześcijaństwa.
Wspomnienia
rodzinne:
Tradycją pierwszego dnia Wielkiej Nocy w Łukoszynie i
Bożewie było grać w palanta. W Bożewie także grali w kręgle (dużą kulę żelazną
jedna drużyna rzuca, przeciwnicy muszą ją zatrzymać i z tego miejsca odrzucić)
zaś w Łukoszynie w toczenie koła, podobnie jak w kręglach jedna drużyna rzucała
drewniane koło, aby się toczyło, druga patykami zatrzymywała, potem zamiast
koła drewnianego była obręcz ze zwykłego koła.
Z Łukoszyna oddawali podatek do Lipna w jakimś czasie. Cholewiński - jeden z większych "obszarników", swego czasu ziemia ta należała do Zakrzewka, potem do Łukoszyna. Łukoszyn spalony był ze dwa razy. Jeszcze Jan Czachorowski przy robotach drogowych znajdował czaszki, stryj Edward znajdował fundamenty. Pierwsza lokacja Łukoszyna w kierunku na Bożewo, Czachorowo i Zakrzewek, bardziej pod Zakrzewkiem, na mapie w miejscu Łukoszyna było bagno. Najbogatszy w Łukoszynie był Cholewiński lecz piśmienny był tylko Kozioroski (chyba początek XX w. Lub koniec XIX)
Gmina Lisewo została podzielona na dwie: Mochowo i
Gozdowo.
„Wieś na pograniczu Pojezierza Dobrzyńskiego i
Wysoczyzny Płońskiej. Pierwsze wzmianki dotyczące osady pochodzą z początku XIV
w. Do zabytków należy neogotycki kościół z przeł. XIX i XX w. posiadający
ciekawe wyposażenie wnętrza oraz zabytkowy dwór z XIX w. otoczony parkiem. W
pobliżu wsi grupa stanowisk archeologicznych. Na południe od wsi osada i
cmentarzysko szkieletowe z wczesnego Średniowiecza (XI-XII w.) z ciałopalnym
grobem jamowym. Przy drodze do Bronoszewic zniszczone cmentarzysko ciałopalne z
wczesnej epoki żelaza (650-400 lat p.n.e).
źródło: mapa "Mapa topograficzna
Polski" N-34-111/112 Sierpc, Warszawa 1994
(1775
r.) Gozdowo – kościół pobudowany przez JWImćP. Stanisława Niszczyckiego
kasztelana raciążskiego i nakładem WimćP. Antoniego Karskiego
podczaszego dobrzyńskiego wsi Rempina, erekcja 1305. Wioski do tego kościoła:
Gozdowo, Rempino (...), Głuchowo, Czachorowo (...), Czachówko, Gnaty, (...).
Dziesięciny snopowe z Czachorowa, pieniężne z Głuchowa.
Gozdowo
– pierwsze pisane wzmianki o wsi z pocz. XIV w. (...) w pobliżu zespół
stanowisk archeologicznych – cmentarzysko
z wczesnej epoki żelaza i druga z pocz. Średniowiecza oraz grób jamowy z III-IV
w.
„Gwozd,
gozd, ‘las’, w 15. wieku jeszcze znane i używane, dziś całkiem
zapomniane, ocalało w nazwie herbowej Gozdawa (niby ‘Leśna’) i w
licznych nazwach miejscowych zagojski, ‘zaleski’, z zagoźdzski;
por. w akcie łac. z r. 1415: cu opacis silvis vulgariter gozdy dictis”,
z cienistemi lasami, zwanemu po polsku gozdy’. I u innych Słowian
przestarzałe; w obu postaciach, gwozd i gozd, ocalało do dziś u
Słoweńców i Łużyczan. Pierwotne znaczenie, jak każdej nazwy lasu, było ‘drzewo’,
a dowodzi tego gwoźdź.
A. Brückner Słownik etymologiczny języka
polskiego. WP, Warszawa 1974 r.
„Pierwsze
wzmianki historyczne dotyczące osady pochodzą z początku XIV wieku. Miejscowa
legenda mówi, że bywał tu często książę Masław, przejściowy władca
Mazowsza Północnego w I połowie XI wieku. Mało atrakcyjne położenie Gozdowa z
dala od ważnych szlaków handlowo-komunikacyjnych hamowało rozwój wioski. Stąd
też przez całe wieki osada nie zdołała się wydźwignąć ponad rolę peryferyjnego
ośrodka.
W badaniach
dziejów Polski w pełnym i późnym średniowieczu zwraca uwagę rola i pozycja
społeczna rodów heraldycznych, wpływy polityczne ich przywódców, znaczenie
powiązań i dziedziczonych tradycji rodzinnych oraz narodowych. W mazowieckiej
elicie władzy owego czasu wyróżnia się ród nazwany od Gozdowa na Mazowszu
Płockim. Ród ten należał do mniejszych liczebnie rodów szlachty mazowieckiej. W
XV wieku nazwano ten ród "clenodium Gozdovo, Gozdovitorum."
Pierwszym
dobrze udokumentowanym posiadaczem Gozdowa w początkach XIV wieku, a zatem w
dobie formowania się polskich rodów heraldycznych. Był Krystyn, jeden z
czołowych urzędników Bolesława II, księcia rządzącego samodzielnie od 1278
roku. Krystyn pojawił się w 1293 roku jako podczaszy książęcy. W 1298
Krystyn był już podkomorzym, najpewniej w dzielnicy czerskiej. Dzielnicę
czerską przejął Bolesław II po śmierci swego brata Konrada II w 1294 roku.
Następnie Krystyn został awansowany na wojewodę czerskiego w 1304 roku.
W 1305 roku
Krystyn ufundował w Gozdowie kościół parafialny, wydzielając plebanowi
poświętne w pobliskim Głuchowie. W akcie erekcyjnym biskup płocki Jan określił
Gozdowo jako "hereditas paterna" wojewody czerskiego. Kościół nosi
wezwanie Wszystkich Świętych. Jest to zastanawiające, gdyż przed połową XIV
wieku w fundowanych polskich kościołach wezwanie takie należy do rzadkich.
Zwraca uwagę, że święto patronalne świątyni łączyło się z następującym po nim
Dniu Zadusznym, poświęconym pamięci i modlitwie za zmarłych przodków.
Krystyn poza samym Gozdowem był właścicielem Głuchowa, Dzięgielewa, Rempina, Rękawczyna, Czarnomina. W wieku XIV Gozdowo wyróżnia się wielkością na tle gęstej sieci mniejszych osad tego rejonu należących do rozrodzonej drobnej szlachty mazowieckiej. W samym Gozdowie odkryto dwa cmentarzyska szkieletowe w obudowie kamiennej z XI-XIII wieku, w których zapewne grzebano okoliczne drobne rycerstwo.
(...)Wiadomo, że
Gozdowo było w XIV wieku tradycyjnym miejscem sądów wojewodzińskich. Poświadczają
ten fakt nazwy ksiąg sądowych z tego okresu. Ustalenie Gozdowa jako miejsca
sądów wiązało się z dłuższą działalnością na urzędzie wojewody płockiego
kolejnych posiadaczy Gozdowa. O działalności seniorów rodu na Gozdowie wiemy od
Jana Długosza, którego informował o swym rodzie biskup Paweł Giżycki około roku
1478.”
Anna Bojanowska
„Współczesny
kościół „to kościół neogotycki budowany w latach 1898-1908, ufundowany przez
państwa Florentynę i Mariana Kuskowskich, którzy pochodzili z tych
okolic, konkretnie z Kuskowa. Obydwoje zmarli w 1901 roku i nikt nie wie, gdzie
są pochowani. W Rosji dorobili się majątku i ufundowali trzy kościoły: m.in.
Święty Krzyż w Warszawie i szkołę w Kowalewie-Skorupkach. Dziś kościół w
Gozdowie, na który Kuskowscy wyłożyli 28 tysięcy rubli w złocie, nadaje się do
gruntownego remontu.”
Zdzisław Dumowski
Wieś powstała między XIII a XV wiekiem. Gniazdo rodowe Siecieńskich herbu Rogala. Wojciech Siecieński profesor teologii, w 1491 roku był prowincjałem zakonu dominikanów polskich. W XVI i XVII wieku własność Stanisława Siecieńskiego biskupa przemyskiego. W XVIII wieku w posiadaniu Orłowskich i Gembartów. Piotr Gembart był stolnikiem Ziemi Dobrzyńskiej. W XIX wieku we władaniu Miaskowskich herbu Bończa, następnie Turskich oraz Cieleckich. W następnych latach właścicielami Siecienia byli Węsierscy herbu Belina. Ostatnimi właścicielami Siecienia byli Duczymińscy - do 1945 roku.
W roku 1825 w Siecieniu było około 22 domostw. Dobra siecieńskie w 1886 roku składały się z folwarku: Siecień, Radotki i Murzynowo. Folwark posiadał gorzelnię (czynna do lat 40 XX wieku), młyn wodny, funkcjonowała też karczma. We wsi kościół parafialny pod wezwaniem św. Józefa erygowany w 2 poł. XIV w. lub na początku XV w. Wzmiankowany w 1442 r. Poprzednie kościoły o konstrukcji drewnianej. Prawdopodobnie poprzedni kościół był p.w. Zwiastowania N.P. Marii. Budowa obecnego kościoła rozpoczęta w 1584 roku staraniem Stanisława Siecieńskiego biskupa przemyskiego (zmarł w 1620r). Budowę kościoła zakończono w 1611 r. Konsekrowany przez fundatora w 1619 r. Kościół gotycko-renesansowy, usytuowany na wzgórzu wśród drzew, orientowany, ciekawe wnętrza. Kościół murowany jest z cegły, wieża w układzie gotyckim, korpus kościoła w układzie blokowym. Wewnątrz instrument organowy z około 1890 roku firmy Apolinarego Dubulewicza z Rypina. Jest też nagrobek Gembartów oraz portret fundatora kościoła - Stanisława Siecieńskiego. We wsi pozostałości parku krajobrazowego z pocz. XX wieku wg. projektu Waleriana Kronenberga.
Opracowano
na podstawie:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom X dawne woj.warszawskie-okolice
Płocka, wyd.PAN Instytut Sztuki 1992 - pod redakcją
Izabelli Galickiej i Hanny Sygietyńskiej.
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego - wyd."Wiek" Warszawa 1902
Źródło informacji: strona Czesława Kacprzyka, http://strony.wp.pl/wp/cz.kacprzak/siecien.html
Współcześnie w Siecieniu mieszkają Czachorowscy, lecz brak informacji o ich genealogii oraz okresie przybycia. W Pobliskim Robertowie dwóch Czachorowskich współcześnie osiedlonych. Jeden pochodzi z Łukoszyna, drugi z Czachorowa. Archiwa parafialne jak na razie nie są opracowane.