prof.dr hab. Łucja Fornal, mgr inż.
Anna Filipowicz
Wilgotność jest podstawową cechą towaroznawczą mającą duże znaczenie w utrzymaniu jakości mikrobiologicznej ziarna w czasie przechowywania. Wilgotność nie większa niż 15% odpowiada wilgotności równoważnej ziarna przy następujących parametrach powietrza zewnętrznego: temperatura 20 – 25°C, wilgotność powietrza 75%. Niższa wilgotność 12 – 15% zwiększa bezpieczne przechowywanie, ale zwiększa również stopień spoczynku ziarna, co nie jest korzystną cechą w czasie słodowania.
1.Oznaczanie wilgotności za pomocą wilgotnościomierzy elektrycznych.
Uwagi ogólne i zasada metody.
Wilgotnościomierze w zależności od dokładności oznaczenia dzieli się na: laboratoryjne (dokładność I klasy) i techniczne (dokładność II klasy i niższe).
Do oznaczania wilgotności jęczmienia
browarnego można stosować wilgotnościomierze laboratoryjne o
dokładności pomiaru < 1%. Zasada pomiaru polega na zależności
między właściwościami elektrycznymi lub magnetycznymi a
wilgotnością ziarna. Przyrząd jest kalibrowany na podstawie
metody odwoławczej, co umożliwia odczyt w % lub jednostkach
umownych, które można odczytać w % z załączonych do przyrządu
tabel lub wykresów. Wilgotnościomierz stosowany do oznaczenia
wilgotności jęczmienia browarnego powinien mieć aktualne świadectwo
legalizacji
z określeniem dokładności, aktualny atest użytkowy,
dokumentację techniczno – ruchową.
Przygotowanie ziarna do oznaczeń
Ziarno jęczmienia browarnego
należy oczyścić stosując sita 4,0 x 25 mm i 2,0 x 25 mm.
Z masy ziarna, (próbki) odpowiadającej trzykrotnej masie
potrzebnej do pomiaru, wydzielić
lub zważyć próbkę niezbędną do bezpośredniego pomiaru.
Wykonanie oznaczenia
Przygotowując wilgotnościomierz
do pomiarów należy wykonać czynności zapisane
w instrukcji przyrządu ze szczególnym zwróceniem uwagi na
wychylenie wskazówki i zalecane pomiary wstępne. Następnie
przystąpić do napełnienia pojemnika i wykonać taką liczbę
pomiarów, która jest określona w instrukcji.
Wynik końcowy oznaczenia
Wynikiem końcowym jest średnia arytmetyczna wszystkich pomiarów.
Różnica w wilgotności mierzona wilgotnościomierzami tej samej partii ziarna w dwóch laboratoriach nie może być większa niż 0,6%.
Uwaga: dokładność oznaczenia
wilgotności przy pomocy wilgotnościomierzy zależy: od rodzaju
i klasy dokładności wilgotnościomierza, wysokiej wilgotności
ziarna, przygotowania próbki
do pomiaru i jego wykonania zgodnie z instrukcją. Oznaczenie
wilgotności wilgotnościomierzami jest zatem przybliżone i
wymaga sprawdzenia metodą rutynową (odwoławczą).
2.Oznaczanie wilgotności – metoda odwoławcza wg PN-91/A-74010.
Zasada metody polega na oznaczeniu ubytku masy ziarna
suszonego w temp. 130 – 135°C
w określonym czasie.
Przygotowanie próby
Ziarno jęczmienia o wilgotności nie większej niż 15% należy rozdrobnić do następującej granulacji:
Rozdrabnianie szybkie i jednakowe, bez zagrzewania mlewa z ograniczonym do minimum dostępem powietrza.
Odważyć ok. 5g rozdrobnionego ziarna do naczyńka metalowego lub szklanego wcześniej wysuszonego oraz zważonego i wstawić do suszarki nagrzanej do temp. 130 – 135°C. Czas suszenia 90 min. przy założeniu, że po 45 min. temp. w suszarce wynosi ponownie 130 – 135°C. Po 90 min. naczyńka wstawić do eksykatora, schłodzić i ważyć z dokładnością do 0,001g.
Dla każdej próbki należy wykonać 2 oznaczenia.
Wynik
Wilgotność [%] oblicza się wg wzoru:
gdzie: X – wilgotność [%]
m0 – masa ziarna [g]
m1 – masa ziarna po suszeniu [g]
Ziarno jęczmienia o wilgotności większej niż 17%
Odważyć ok. 5g ziarna i suszyć
temp. 130 – 135°C przez 7 - 10 min.. Po czym schłodzić
w temperaturze otoczenia, zważyć, rozdrobnić i ponownie suszyć
jak opisano wyżej.
Wynik
gdzie: X – wilgotność [%]
m0 – masa ziarna przed suszeniem [g]
m1 – masa ziarna po suszeniu [g]
m2 – masa ziarna przed wstępnym suszeniem [g]
m3 – masa ziarna po wstępnym suszeniu [g]
3.Oznaczanie wilgotności wg Europejskiej Konwencji Browarnej
Oznaczanie wilgotności na podstawie ubytku masy w czasie suszenia w temperaturze 105°C stosuje się w badaniach jęczmienia browarnego w obrocie międzynarodowym.
Wykonanie oznaczenia
W obrocie międzynarodowym wilgotność jęczmienia browarnego jest zwykle niższa niż 15%, a zatem ziarno nie wymaga wstępnego suszenia.
Po rozdrobnieniu odważyć 5g z
dokładnością do 0,001g i suszyć w temp. 105 – 107°C. Czas
suszenia 3 godz. liczony od ponownego ustalenia się temperatury
105°C. Po suszeniu naczyńka
z próbkami studzi się w eksykatorze wciągu 30 – 120 min. i
waży z dokładnością do 0,001g.
Wynik
gdzie: W – wilgotność [%]
m - masa ziarna przed suszeniem [g]
m1 - masa ziarna po suszeniu [g]
Wynik jest średnią arytmetyczną dwóch równoległych oznaczeń.
4. Oznaczanie wilgotności ziarna jęczmienia techniką NIR
Komitet Analityczny Europejskiej
Konwencji Browarniczej testował metodę NIR oznaczania wilgotności
ziarna i słodu w analizie okrężnej w 17 laboratoriach. Wyniki
badań dokładności
i powtarzalności oznaczeń oraz porównanie z metodą odwoławczą
(referencyjną) wykazały, że wyniki oznaczeń przy zastosowaniu NIR są
wyższe o 1 – 3%. Metoda NIR nie może być zatem stosowana
jako metoda odwoławcza i w obrocie handlowym ziarnem jęczmienia
browarnego.
Suszenie i przechowywanie jęczmienia browarnego |
Strony WWW projektu
Eurequa zostały przygotowane przez Annę Bieńkowską i
Roberta d'Aystetten