Krzysztof Gładkowski
Kanzel/ambona. Protestancka wspólnota lokalna na Górnym Śląsku
Wyd. UWM, Olsztyn 2008, ISBN: 978-83-7299-543-8, s. 386.
Dr Krzysztof Gładkowski od wielu lat prowadzi badania nad przeszłości luterańskiej społeczności wsi Rozumice (niem. Rösnitz), położonej na południowo-wschodnim skrawku powiatu głubczyckiego w woj. opolskim (na samej granicy z Republiką Czeską), której mieszkańcy w wyniku następstw II wojny światowej zamieszkali głównie w Republice Federalnej Niemiec oraz w innych krajach Europy. Powodem zajęcia się tą społecznością był jej „pradawny” luterański rodowód.
Autor w pierwszej części książki przeprowadza analizę jakościową dorobku wybranych badaczy kultury ludowej Górnego Śląska oraz śląskiego protestantyzmu, prezentuje osiągnięcia śląskiego ludoznawstwa, przedstawia też wybrane współczesne metody (antropologii interpretatywnej, mikrohistorii, hermeneutyki) oraz problemy badawcze, które zainspirowały go do zainteresowania się społecznością pogranicza. Prezentowana monografia stanowi próbę etnohistorycznej rekonstrukcji historii lokalnego luteranizmu na tle europejskich dziejów prereformacji, reformacji, rekatolizacji po współczesne losy ewangelickich mieszkańców Rozumic. Autor w dużej mierze koncentruje się na protestanckim krajobrazie kulturowym, interpretuje najważniejsze symbole badanej ewangelickiej wspólnoty. Tytułowa Kanzel jest symbolem luterańskiej tożsamości prześladowanych w czasie rekatolizacji ewangelików w monarchii habsburskiej. Leśne ambony były miejscem praktykowania zakazanych nabożeństw ewangelickich. Na końcu autor zamieszcza sylwetki kaznodziejów i pastorów parafii Rozumice-Ściborzyce Wielkie, opisy doświadczeń religijnych, a także świadectwa historycznej świadomości byłych mieszkańców Rozumic.
Książka Krzysztofa Gładkowskiego jest efektem zastosowania antropologii symbolicznej do interpretacji skomplikowanych dziejów protestantyzmu na Górnym Śląsku. Opublikowane wyniki badań skłaniają do rewizji niektórych utartych tez na temat katolickości Górnego Śląska oraz zachęcają do nadrobienia ogromnych zaległości w zakresie badań wieloetniczności i wielokulturowości tego regionu.
