Człowiek wobec prawdy o sobie. Michela Foucaulta „itinerarium” podmiotowości
Man against the Truth about Themselves. Michel Foucault’s Itinerary of Subjectivity

DOI: https://doi.org/10.31648/hip.325

O autorze

Paweł Bytniewski
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Słowa kluczowe

Foucault, podmiotowość, prawda, doświadczenie, jaźń

Abstrakt

Punktem wyjścia Foucaulta jest stwierdzenie szczególnego rodzaju doświadczenia, w którym rozpoznajemy siebie jako podmiot. Czym jest to doświadczenie? Jak określić jego granice? Sądzę, że itinerarium podmiotowości zostało określone przez dwie intuicje, które rządzą naszym doświadczeniem siebie. Pierwszą jest ta, która podąża za ekspresją siebie, w której to, co własne, staje się obce. Druga to intuicja immanencji. Foucault sądzi, że w obydwu przypadkach tego doświadczania odnajdujemy to samo: normy bycia sobą i faktyczność utraty siebie w sobie. W tego rodzaju doświadczeniu granicznym – bycia sobą poza byciem podmiotem – ujawnia się granica między normami a faktycznością, zaś historyczność podmiotowości staje się ewidentna. Normalna/ unormowana jaźń to nie tylko podstawa bycia istot ludzkich, ale także podstawa rozpoznań siebie jak podmiotu. W konsekwencji wzajemna zależność „zobowiązania do prawdy” i sposobów bycia podmiotem odgrywa konstytutywną rolę w zachodniej „kultury jaźni”. W artykule proponuję trzyetapowy porządek Foucaultowskiego itinerarium podmiotowości rozłożonego na archeologiczną, genealogiczną i hermeneutyczną fazę. W każdym etapie wzajemne uwikłanie prawdy i bycia podmiotem odgrywa kluczową rolę.

Pełny Tekst (PDF)

Literatura

• Foucault M., Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, tłum. H. Kęszycka, PIW, Warszawa 1987.
• Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Aletheia, Warszawa 1993.
• Foucault M., Preface to The History of Sexuality. Volume II, (w:) The Foucault Reader, red. P. Rabinow, Penguin Books, London 1991.
• Foucault M., Fearless Speech, red. J. Pearson, Semiotext(e), Los Angeles 2001.
• Foucault M., Subjectivity and Truth, (w:) idem, The Politics of Truth, red. S. Lotringer, Semiotext(e), Los Angeles 2007.
• Foucault M., Polemics, Politics, and Problematizations: An Interview, (w:) Essential Works of Foucault 1954–1984, red. P. Rabinow, t. 1, The New Press, New York 1997.
• Miller J., The Passion of Michel Foucault, Simon & Schuster, New York – Toronto – Sidney – Singapoore – Tokyo 1993. Św. Augustyn, Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Znak, Kraków 1994.