W dniu 4 października 2018 r. w gościnnych progach Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie Instytut Nauk Politycznych UWM upamiętniając 100. Rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, zorganizował konferencję naukową pt. „Polska i Polacy 1918-2018. Przemiany polityczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe”.
Patronatu nad tym wydarzeniem naukowym udzielili: Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego dr Gustaw Marek Brzezin, J.M. Rektor UWM prof. dr hab. Ryszard J. Górecki, którego podczas konferencji reprezentował Prorektor ds. nauki Prof. dr hab. Jerzy Jaroszewski, oraz Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych reprezentowane przez Prezesa Zarządu Głównego prof. dr. hab. Arkadiusza Żukowskiego.
Konferencja była poświęcona 100. rocznicy odzyskania niepodległości, gdyż w 1918 roku po 123 latach niewoli, po wielu nieudanych zrywach niepodległościowych nasz kraj odzyskał niepodległość. Droga do niej była okupiona krwią przelewaną w powstaniach, ale także zwłaszcza po upadku powstania styczniowego, pracą organiczną, będącą zaprzeczeniem kapitulacji społeczeństwa wobec wzmagającego się ucisku ze strony zaborcy, była legalną samoobroną. Najpierw przybrała postać szerzenia oświaty, po to by wraz z rozwojem stosunków kapitalistycznych przejawiać się w różnych formach rozwoju gospodarczego. Co ważne działania podejmowane, a zaliczane do pracy organicznej, miały na pierwszym celu wzmocnienie sił narodu.
Niestety dzieje Polski po odzyskaniu niepodległości także były trudne i naznaczone krwią, demokracja zawitała, ale na chwilę, zaledwie na kilka lat. Potem w Polsce pojawiły się dwa totalitaryzmy, z którymi zmagały się następne pokolenia polskiego społeczeństwa. Jedno z nich doprowadziło do powstania “Solidarności” z Lechem Wałęsą na czele, a działania tego obozu niepodległościowego przyniosły pokojową zmianę rządów z komunistycznych na demokratyczne, co nastąpiło w 1989 roku. Transformacja ustroju w następnych latach to kolejne wyzwania jakie stanęły przed społeczeństwem polskim i zmieniającymi się władzami naszego państwa. Tej problematyce były poświęcone referaty uczestników konferencji.
W konferencji uczestniczył także Konwent przewodniczących wszystkich sejmików województw RP, któremu przewodniczył Marek Mazur.
Podczas konferencji Marszałek Województwa dr Gustaw M. Brzezin i Przewodniczący Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego Jan Bobek wręczyli Profesorowi Rochowi Mackiewiczowi najważniejsze wyróżnienie regionalne Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Profesor Roch Mackowicz pochodzi z Pomorza i jest jedynym żyjącym uczniem polskiego przedwojennego gimnazjum w Kwidzynie. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej w sierpniu 1939 r. został przez Niemców aresztowany wraz z wszystkimi nauczycielami i uczniami kwidzyńskiego gimnazjum, a następnie przez kilka miesięcy jako dziecko przebywał w obozie koncentracyjnym. Cale swoje dorosłe życie poświęcił nauce jako wybitny ornitolog i ekolog na Akademii Rolniczo-Technicznej, a potem w naszym Uniwersytecie. Wypromował siedmiu doktorów i opublikował szereg monografii poświęconych przyrodzie Warmii i Mazur. Do dzisiaj jest aktywny w tej dziedzinie społecznie. Jego „spacery ornitologiczne” organizowane wiosną każdego roku w Redykajnach cieszą się wielkim powodzeniem.
Konferencja miała wymiar nie tylko ogólnopolski, ale także zagraniczny, gdyż w komitecie naukowym znaleźli się profesorowie z: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Narodowego Lwowska Politechnika (Ukraina), Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki we Lwowie (Ukraina) oraz Uniwersytetu we Flensburgu (Niemcy). List z pozdrowieniami do uczestników konferencji nadesłała wielka przyjaciółka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, wspierająca polsko-ukraińskie fora naukowe - posłanka do Rady Najwyższej Ukrainy Oksana Juriniec. Komitetowi naukowemu przewodniczyła dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk prof. UWM – prezes oddziału olsztyńskiego PTNP i sekretarz ZG tego towarzystwa naukowego. Komitet organizacyjny konferencji pracował pod przewodnictwem dr. Krzysztofa Żęgoty.
Sesja plenarna miała dwie części i odbyła się na olsztyńskim zamku, a dwie sesje panelowe w bibliotece uniwersyteckiej.
