W dn. 26-27 lutego b.r. odbyła się polsko-litewska konferencja „Początki sowietologii: Instytut Naukowo-Badawczy Europy Wschodniej w Wilnie (1930-1939) – z okazji 90-lecia powołania (idee – ludzie – dziedzictwo)” z udziałem historyków i politologów z obydwu krajów oraz rodzin wileńskich profesorów. Zaproszony został na nią – z racji zainteresowań spuścizną naukową Stanisława Swianiewicza – dr Benon Gaziński.
W swoim wystąpieniu ograniczył się do dwóch powojennych prac Swianiewicza, pionierskiej monografii o gospodarczym znaczeniu obozów pracy (”Forced labour and economic development …”, Oxford 1965) oraz manuskryptu z 1967 roku – refleksji o międzynarodowym wpływie rewolucji październikowej (ten tekst zostanie opublikowany w tomie pokonferencyjnym).
Akcentem poprzedzającym konferencję było złożenie wieńca przy okutych blachą drzwiach nieczynnego już więzienia, w którym w roku 1945 zamęczony został przez NKWD Stefan Ehrenkreutz, ostatni z rektorów USB a w latach okupacji członek polskiego ruchu oporu. Otwarcie konferencji nastąpiło w Ambasadzie RP (mieści się na starówce, w odnowionym pałacu Paców). Miejscem obrad drugiego dnia była Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich, gdzie, w byłym pałacu Tyszkiewiczów mieścił się Instytut Europy Wschodniej oraz Szkoła Nauk Politycznych, powstałe dzięki wsparciu Uniwersytetu.
Swianiewicz znany jest najszerzej jako autor „W cieniu Katynia” – jako jedyny bowiem został zawrócony z transportu śmierci z obozu w Kozielsku na stacji Gniezdowo k. Smoleńska. W Olsztynie, w którym mieszka jego córka M. Nagięć, emerytowany profesor naszej uczelni, jest ulica Swianiewicza. W 80. rocznicę zbrodni, staraniem Instytutu Nauk Politycznych, grób Swianiewicza w Halifaksie – decyzją władz RP z dn. 6 lutego 2020 – „został wpisany do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski (numer ewidencyjny – 360).
Benon Gaziński
