Sprawozdanie z III Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego. 25 lat Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy – próba bilansu (Olsztyn, 11-12 maja 2017)
W dniach 11-12 maja 2017 roku w Olsztynie odbyło się III Polsko-Ukraińskie Forum Naukowe poświęcone 25 rocznicy Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy. Podobnie jak w przypadku poprzednich dwóch edycji, organizatorami wydarzenia były Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz Instytut Nauk Humanistycznych i Społecznych Narodowego Uniwersytetu „Politechnika Lwowska”. Patronat honorowy nad konferencją objął Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Ambasador Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej, Lwowska Rada Obwodowa, Podkomisja Rady Najwyższej Ukrainy ds. regionalnej i transgranicznej współpracy między Ukrainą i państwami UE, a także Przedstawicielstwo Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy w Regionie Zachodnim oraz Rektor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Współorganizatorami tegorocznego Forum były: Oddział Olsztyński Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych, Międzynarodowy Instytut Oświaty, Kultury i Współpracy z Diasporą, Naukowo-Analityczne Centrum Badań Politycznych „Wektor” i Koło Naukowe Bezpieczeństwa Narodowego przy INP UWM w Olsztynie. Partnerem Forum był natomiast Związek Ukraińców w Polsce, zaś patronat medialny objęły nad nim „Gazeta Olsztyńska”, Radio Olsztyn, Telewizja Regionalna ReTv, Radio UWM 95,9 fm oraz tygodnik „Наше слово”.
Ćwierćwiecze podpisania Traktatu tworzącego instytucjonalne ramy polsko-ukraińskich stosunków stanowiło doskonałą okazję do dokonania ich bilansu, omówienia drogi jaką obydwa państwa przebyły od tamtego czasu, a także próby zmierzenia się z trudną przeszłością obydwu narodów. Nie mogło również zabraknąć analizy współczesnej sytuacji Polski i Ukrainy oraz problemów i perspektyw rysujących się przed nimi w przyszłości.
W ceremonii otwarcia Forum uczestniczyli m.in. reprezentujący władze rektorskie UWM w Olsztynie – prof. dr hab. Jerzy Jaroszewski (Prorektor ds. Nauki), Wicemarszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego – Wioletta Śląska-Zyśk występująca w imieniu Marszałka – dr Gustawa Marka Brzezina, Vasyl Zwarych (Radca-Minister Ambasadora Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej) reprezentujący Ambasadora Andrija Deshchytsię, dr Oksana Yurynets (Deputowana Rady Najwyższej Ukrainy, Przewodnicząca Podkomisji Rady Najwyższej Ukrainy ds. regionalnej i transgranicznej współpracy między Ukrainą i państwami UE), która dodatkowo odczytała list powitalny od Wicepremier-ministra Ukrainy do spraw integracji z UE i NATO – Iwanny Kłympusz-Cyncadze, dr Lilya Zhuk (Kierownik Badań Naukowych Narodowego Uniwersytetu „Politechnika Lwowska”), dr hab. Joanna Ostrouch-Kamińska, prof. UWM (Prodziekan ds. nauki i współpracy międzynarodowej na Wydziale Nauk Społecznych UWM w Olsztynie), prof. dr hab. Yaryna Turchyn (Dyrektor Instytutu Nauk Humanistycznych i Społecznych Narodowego Uniwersytetu „Politechnika Lwowska”), prof. dr hab. Arkadiusz Żukowski (Dyrektor Instytutu Nauk Politycznych UWM w Olsztynie, Prezes Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych), jak również Zbigniew Pietrzak (Przewodniczący Komisji Współpracy Międzynarodowej Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego), Łukasz Bielewski (dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej Urzędu Marszałkowskiego), Wiktor Marek Leyk (szef Kancelarii Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz pełnomocnik ds. mniejszości narodowych i etnicznych) oraz inni radni, przedstawiciele organizacji i stowarzyszeń mniejszości ukraińskiej w Polsce, prelegenci oraz bierni uczestnicy III P-UFN, w tym studenci, a także dziennikarze i reporterzy pracujący dla mediów z regionu.
W przeprowadzonej pierwszego dnia Forum i moderowanej przez prof. dr hab. Arkadiusza Żukowskiego sesji plenarnej Ćwierćwiecze stosunków polsko-ukraińskich: historia-teraźniejszość-przyszłość, wyniki swoich badań zaprezentowali następujący badacze: prof. drab. Yaryna Turchyn (Narodowy Uniwersytet „Politechnika Lwowska”) omówiła nowe możliwości i wyzwania stojące przed Polską i Ukrainą w kontekście ich strategicznego partnerstwa, dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) scharakteryzowała Akcję „Wisła” w przekazie międzypokoleniowym, dr Yuriy Romanyshyn (Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. Wasyla Stefanyka) analizie poddał deportację Polaków z Ukrainy w latach 1944-1946, dr hab. Marcin Chełminiak (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie) przyjrzał się wymiarowi wschodniemu polityki zagranicznej Polski po 1989 roku, natomiast dr Tetiana Shapovalova (Narodowy Uniwersytet „Politechnika Lwowska”) przedstawiła rezultaty socjologicznych badań nt. perspektyw UE i Ukrainy w opinii ukraińskich studentów.
W drugiej części pierwszego dnia III Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego odbyło się natomiast seminarium „Okrągły Stół” pt. Relacje polsko-ukraińskie – kontekst historyczny i współczesny – w 70 rocznicę Akcji „Wisła”, które w tym roku zagościło w zabytkowych wnętrzach Sali Kopernikowskiej Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie. Tę część Forum zorganizowała i poprowadziła dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk – koordynator współpracy WNS UWM w Olsztynie z Narodowym Uniwersytetem „Politechnika Lwowska”. Podczas seminarium wygłoszono 3 referaty. Prof. dr. hab. Igor Hałagida (Uniwersytet Gdański) tytułową Akcję ”Wisła” zaprezentował z perspektywy losów przesiedlonych. Doktorzy Ivan Khoma oraz Yaroslav Lyseyko z „Politechniki Lwowskiej” omówili pamięć o tym wydarzeniu w obrębie współczesnego społeczeństwa ukraińskiego, natomiast prof. dr hab. Anatoliy Romanyuk (Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki) zgłębił w swoim referacie społeczny i polityczny kontekst postrzegania na Ukrainie Akcji „Wisła” w 70. rocznicę jej przeprowadzenia. Seminarium poprzedzone zostało otwarciem wystawy pt. Rozwiani przez obce wiatry, którą przygotowało Muzeum Historyczne Miasta Lwowa, zaś po jego zakończeniu odbył się koncert pt. 70 lat Akcji „Wisła”: Pamiętamy, którego organizatorem był Związek Ukraińców w Polsce. Dzięki tym elementom do naukowego oraz społeczno-towarzyskiego wymiaru Forum dołączył równie ważny walor kulturalny i artystyczny.
Drugi dzień Forum (12 maja) zainaugurowały dwie sesje plenarne. W pierwszej z nich – Prawnoustrojowe aspekty oraz praktyczny wymiar relacji polsko-ukraińskich – omówiono m.in. rolę i miejsce Ukrainy w polityce zagranicznej UE, polsko-ukraińskie umowy bilateralne po zakończeniu zimnej wojny, rozwój stosunków ekonomicznych między obydwoma krajami oraz bariery i perspektywy strategicznego partnerstwa Polski z Ukrainą. Nie zabrakło również analizy prawniczej charakteru umów bilateralnych o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie, omówienia rzeczywistych mechanizmów kształtujących polsko-ukraińskie stosunki, miejsca i roli jaką odgrywa dla nich współpraca transgraniczna i samorządowa, wybrane incydenty, a także wielu innych interesujących poznawczo problemów. W drugiej z sesji plenarnych przeprowadzonych tego dnia, pt. Determinanty obecnych i przyszłych relacji polsko-ukraińskich oraz rozwoju obydwu państw (bezpieczeństwo, edukacja, innowacje), zaprezentowano referaty poświęcone takim kwestiom jak sojusz bałtycko-czarnomorski stanowiący alternatywę dla systemu bezpieczeństwa regionalnego Ukrainy, lwowsko-warszawska szkoła filozoficzna, charakterystyka mniejszości narodowych w Polsce i na Ukrainie w świetle spisów powszechnych, czynniki dzielące i łączące obydwa kraje, stanowisko Polski wobec kryzysu migracyjnego oraz jego implikacje dla Ukrainy, miejsce wschodniego sąsiada RP w myśli politycznej Jerzego Giedroycia, medialny aspekt stosunków polsko-ukraińskich, ocena sytuacji na Ukrainie ze strony opinii publicznej oraz prasy polskiej, a także szereg tematów dedykowanych wymiarowi edukacyjnemu oraz innowacjom w nawiązaniu do relacji na linii Polska-Ukraina.
Po zakończeniu sesji plenarnych odbyły się trzy panele: Panel I – Polska-Ukraina: Kwestie wewnętrzne i międzynarodowe, Panel II – Polska-Ukraina: historyczny wymiar relacji polsko-ukraińskich i sfera bezpieczeństwa, a także Panel III – Polska-Ukraina: prawny, społeczno-kulturowy i medialny wymiar stosunków polsko-ukraińskich. W ich trakcie polscy i ukraińscy studenci oraz doktoranci mieli okazję do zaprezentowania łącznie blisko 40 referatów poruszających m.in. historyczne uwarunkowania dzisiejszych relacji polsko-ukraińskich, wpływ jaki wywierają na nie poszczególne kwestie natury wewnętrznej w obydwu krajach oraz sprawy międzynarodowe, a także zagrożenia bezpieczeństwa, w których dominowały tematy nawiązujące do trwającego na wschodzie Ukrainy konfliktu oraz secesji Półwyspu Krymskiego z jej terytorium. Nie brakowało jednakowoż także analizy i dyskusji na temat prawnych, społeczno-medialnych oraz społeczno-kulturowych aspektów relacji polsko-ukraińskich.
Łącznie w trakcie dwóch dni (11-12 maja 2017) III P-UFN, w nowoczesnych pomieszczeniach Centrum Konferencyjno-Ekspozycyjnego „Stara Kotłownia”, udział wzięło około 150 uczestników, z czego aż 79 prelegentów (w tym 33 osoby z Ukrainy) reprezentujących 15 ośrodków akademickich oraz instytucji naukowych z Polski i Ukrainy. W tym gronie znaleźli się wybitni polscy i ukraińscy profesorowie, znani i cenieni doktorzy habilitowani, doktorzy, jak również magistrzy, licencjaci i studenci z Polski i Ukrainy. Zarówno referaty, jak i następujące po nich dyskusje stały na wysokim poziomie merytorycznym, czemu niewątpliwie sprzyjała przyjazna i przepełniona wzajemnym szacunkiem atmosfera.
Przygotowania do III Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego trwały kilka miesięcy, a w ramach prac zorganizowano w Instytucie Nauk Politycznych staże naukowe dla trójki naukowców ze Lwowa, którymi opiekowała się koordynator współpracy UWM z lwowskimi uniwersytetami dr hab. Teresa Astramowicz-Leyk. Z kolei Dyrektor Instytutu Nauk Humanistycznych i Społecznych Narodowego Uniwersytetu „Politechnika Lwowska” – prof. Yaryna Turchyn, w marcu br. zorganizowała i poprowadziła seminarium naukowe Polska-Ukraina: Kształtowanie i perspektywy rozwoju strategicznego partnerstwa. W ramach przygotowań zorganizowano także dwa wykłady dla studentów i kadry naukowej: jeden w „Politechnice Lwowskiej” i jeden w UWM.
Należy podkreślić, że Dyrektorzy Instytutów organizujących Polsko-Ukraińskie Fora Naukowe wraz z koordynatorami współpracy ze strony UWM i „Politechniki Lwowskiej”, od pierwszej ich edycji pracują nad tym, by Forum nie było zwykłą konferencją, lecz ważnym i liczącym się wydarzeniem naukowym w Polsce i na Ukrainie, które w dłuższej perspektywie czasu, wraz z innymi godnymi pochwały polsko-ukraińskimi inicjatywami, ma szansę przyczynić się do trudnego, ale i niezwykle potrzebnego procesu budowania prawdziwie „dobrego sąsiedztwa, przyjaznych stosunków i współpracy” między obydwoma sąsiadującymi państwami.
prof. dr hab. Arkadiusz Żukowski
Przewodniczący Komitetu Naukowego III Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego
oraz mgr Kamil Sygidus
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Polsko-Ukraińskiego Forum Naukowego w Polsce
