Szanowni Państwo!
Ukazała się nowa książka pod red. prof. Marka Sokołowskiego „Przekonać, pozyskać, skłonić, Re-wizje. Teoretyczne i praktyczne aspekty propagandy, ss.440, Toruń 2020″. Zapraszamy do lektury.
Zatruta studnia
W 2019 roku minęło 80 lat od momentu, w którym Elizabeth Briant Lee oraz Alfred McClung opublikowali kanoniczna już dziś pracę The Fine Art. of Propaganda. A Study of Father Coughlin,s Speeches, w której zamieścili siedem zasad perswazyjnych technik, z których przytoczę tylko dwie: mieszać w rozumowaniu dane prawdziwe z fałszywymi oraz budzić wrażenie, że każdy człowiek (obywatel, członek danej grupy społecznej), podziela nasz punkt widzenia. Pomimo wielu lat, jakie upłynęły od ukazania się owego „ABC propagandy”, przedstawione zasady są nadal zaskakująco aktualne dla wszystkich propagandystów, niezależnie od tego, dla kogo pracują. To, co uległo zmianie, to jedynie nośniki współczesnej propagandy, wykorzystującej przede wszystkim media, w których może być ona propagowana, prezentowana, udostępniana, stosowana, „krzewiona” w oparciu o różne strategie i wzorce postępowania. Kiedy mamy do czynienia z działaniami propagandowymi i manipulacyjnymi adresowanymi do różnych grup społecznych i poszczególnych ludzi? Jak ujmuje to socjolog, prof. Janusz Sztumski wtedy, kiedy „celem jest wywieranie wpływu na kształtowanie ich myślenia, postaw i zachowań w stosunku do spraw publicznych lub określonych wartości politycznych, religijnych, moralnych itp., zgodnie z życzeniem tego, kto tym właśnie sposobem posługuje się lub go firmuje”(Propaganda – jej problemy i metody, Katowice 1999, s.30). Cytuję te słowa pod koniec maja 2020 roku, w szczególnym momencie. Polska, Europa, praktycznie wszystkie państwa świata, zostały zainfekowane koronawirusem SARS-Cov-2, sytuacja jest bardzo dynamiczna i trudno jest przewidzieć, co jeszcze się wydarzy. Zostały zamknięte granice, szkoły, uczelnie, instytucje kultury, wprowadzono wiele obostrzeń dla obywateli, przebywających na obowiązkowej kwarantannie w domach. Wielu ludzi choruje, tysiące zmarło z powodu Covid-19, dramatyczne (i drastyczne) wiadomości docierają z Włoch, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, USA… Jednak specjaliści stwierdzają, że opanowanie kryzysu i epidemii to kwestia czasu, i już dziś martwią się, co będzie potem, gdyż to już trzecia epidemia po SARS i MERS. Świat stanął nad przepaścią i wielu ekspertów dowodzi, że po pandemii nic nie będzie już takie same. Żaden badacz społeczny nie może przewidzieć wszystkich skutków tego, co się w przyszłości wydarzy, jednakże jedno wiemy na pewno: będą one olbrzymie dla gospodarki, polityki, kultury, sportu, turystyki, edukacji, ale też zwykłych relacji międzyludzkich. Wiele spraw wymagać będzie naprawy i przedefiniowania. Skala ludzkich traum i tragedii jest również trudna do oszacowania, zamknięcie w izolacji uderza w psychikę i paraliżuje strachem. Ale ludzkość wychodziła już z podobnych zakrętów historii wzmocniona. Dlatego warto przytoczyć słowa premiera Włoch, gdzie doszło do wielu tragicznych wydarzeń: „Trzymajmy się dziś z daleka, aby móc objąć się jutro”.
Sytuacja z koronawirusem i jej konsekwencje wśród wielu ludzi wywołała lęk, przerażenie, olbrzymie emocje, zrozumiałe z czysto psychologicznego punktu widzenia, gdyż wszyscy obawiamy się o nasze życie i zdrowie. Jednakże wraz z realnym wirusem nadspodziewanie szybko rozprzestrzenił się wirus dezinformacji, niepewności, zwykłego ludzkiego strachu, nakręcaną przez media atmosferą zagrożenia. Wirus nieprawdziwych informacji (fake news) zainfekował media społecznościowe, a młyny propagandowe zaczęły swoją pracę w nowych warunkach. Skąd o tym wiem? Dlatego, iż zawodowo monitoruję media, badam je i próbuję zrozumieć, a następnie opisać. Przypadek (?) sprawił, iż w tym czasie pracowałem nad redakcją naukową monografii na temat propagandy (Przekonać, pozyskać, skłonić, Re-wizje. Teoretyczne i praktyczne aspekty propagandy, ss.440, Toruń 2020), dlatego też do wszystkich Studentów ( nie tylko socjologii UWM), kieruję przestrogę: informacji, na tak istotny dla przyszłości świata temat, jak pandemia, nie przyjmujmy na wiarę. Zawsze sprawdzajmy, skąd je czerpiemy. Dosłownie i metaforycznie. W jakim sensie? Starajmy się być jak John Snow (1813-1858), brytyjski lekarz, pionier stosowania zasad higieny w medycynie, odkrywca przyczyn epidemii cholery w Soho w Londynie w 1854 r., który podejrzewał, że powodem jest zanieczyszczenie wody. Podszedł do problemu bez emocji i przesądów: racjonalnie, naukowo. Stosując pionierską na owe czasy metodę (statystyka wraz z mapą zainfekowanego terenu), doszedł do wniosku, że powodem epidemii jest zanieczyszczona woda pochodząca z pompy przy Broad Street. „Czerpiąc” wiedzę z mediów, „pobierając” ją z różnych źródeł, „zasysając” ją z Internetu, „pompując” ją do innych ludzi przez media społecznościowe, pamiętajmy, jak Snow, iż z nie każdej studni można „pić” bezpiecznie.
Prof. dr hab. Marek Sokołowski
