Zebranych w Centrum Konferencyjno-Szkoleniowym UWM gości przywitał prof. Jerzy Przyborowski. Rektor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie podziękował ministrowi Dariuszowi Wieczorkowi za wzięcie udziału w wydarzeniu oraz prof. Bronisławowi Sitkowi, przewodniczącemu Rady Doskonałości Naukowej, za wskazanie UWM jako gospodarza szkolenia dotyczącego procedur związanych z przeprowadzaniem postępowań awansowych.

Nadchodzi nowa ustawa

– Cieszę się ogromnie, że takie warsztaty się odbywają, bo dzisiaj dyskusja o jakości kształcenia i procesie nadawania tytułów naukowych jest bardzo istotna. Jak państwo doskonale wiecie, przygotowywany jest projekt związany z nowelizacją Ustawy o szkolnictwie wyższym, a więc to jest ten moment, gdy można dyskutować o obszarze, którym zajmuje się Rada Doskonałości Naukowej. Nie wprowadzamy tam żadnych rewolucyjnych zmian – założenie jest takie, że jeżeli chodzi o projekt ustawy, to ma być ewolucja i wyczyszczenie tych problemów, które zgłasza środowisko akademickie – wyjaśniał Dariusz Wieczorek, szef resortu nauki.

Minister poinformował, że projekt nowelizacji ustawy jest już gotowy, ale doprecyzowania wymagają m.in. kwestie związane z finansami. Zapewniał też, że na sercu mu leży los studentów i doktorantów, a zatem dyskusje międzyresortowe dotyczą stypendiów.

– Bardzo nam zależy na tym, żeby nasi doktoranci mieli jasną ścieżkę kariery, żeby nie musieli wyjeżdżać z Polski i tam kontynuować działań naukowych – zaznaczył minister, dodając, że formalne zgłoszenie projektu ustawy zaplanowane jest na listopad.

– Nieformalne konsultacje już trwają – przyznał Dariusz Wieczorek i wyjaśnił, że projekt podlegał zmianom ze względu na konieczność uwzględnienia kwestii związanych z systemem wizowym, w którym istotnym obszarem jest ten związany z uczelniami wyższymi i studentami zagranicznymi. Minister przypomniał przy okazji o raporcie Najwyższej Izby Kontroli, z którego wynikało, że do nieprawidłowości w kontekście przyznawania wiz dochodziło także na uczelniach. Między innymi dlatego konieczna była „rewolucyjna”, jak mówił Dariusz Wieczorek, zmiana w tym zakresie. – Byliśmy zgodni z ministrem Sikorskim, że najpierw robimy projekt wizowy i tam implementujemy wszystko to, co było w zmianie Ustawy o szkolnictwie wyższym, a co dotyczyło studentów zagranicznych, a po tym będzie dopiero dyskutowana ustawa.

Minister zapowiedział ważną zmianę w zakresie nostryfikacji dyplomów.

– Jeśli chodzi o studentów zagranicznych i nostryfikację stopni naukowych w naszym systemie, to mówimy o tym, że ciężar weryfikacji tych kandydatów na studia przejmie NAWA, czyli Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej. Będzie to wymagało oczywiście restrukturyzacji i poważnego wzmocnienia, ale chcielibyśmy, żeby było jedno miejsce, które będzie nostryfikować wszystkie dyplomy kandydatów na studia w Polsce. Sygnalizuję więc, żebyście państwo na to też zwrócili uwagę, bo być może trzeba będzie jeszcze dokonać jakichś korekt czy zmian. Chcemy to zrobić bardzo szybko, żeby już na podstawie nowego prawa w przyszłym roku mogli do Polski przyjeżdżać studenci zagraniczni, doktoranci czy profesorowie – tłumaczył Dariusz Wieczorek, dodając, że system POLON ma być połączony z systemem wizowym, a ścieżka dla doktorantów i pracowników nauki – uproszczona.

Zmiany do przemyślenia i przedyskutowania

Minister był także pytany przez uczestników konferencji o program Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza (IDUB). Zadeklarował, że projekt ten będzie kontynuowany, ale niewykluczone są korekty. Szef MNiSW przekazał też, że resort zamierza wzmacniać Narodowe Centrum Nauki i w przyszłym roku zadbać także o jeszcze większe nakłady na polską naukę.

Zapytany przez prof. Ninę Smolińską, przewodniczącą Uniwersyteckiej Rady Doskonałości Naukowej o listę czasopism, minister odpowiedział żartobliwie: – Jeżeli chodzi o listę czasopism, to ona wywołuje straszne emocje, podobnie zresztą jak wszystko. I bardzo dobrze, bo kto ma dyskutować, jak nie środowisko naukowe?

Dariusz Wieczorek uspokajał, że w sprawie listy czasopism naukowych przygotowywane jest rozporządzenie, które zacznie obowiązywać od przyszłego roku. Brzmienie dokumentu naukowcy mają poznać w ciągu kilku najbliższych dni.

– Punktoza i to wszystko, z czym mamy do czynienia, nie pozwala nam na prawdziwy rozwój polskiej nauki. Chcę doprowadzić do tego, żeby była jedna baza polskich czasopism, gdzie naukowcy będą mogli publikować swoje artykuły – zaznaczył minister. I zapowiedział, że wkrótce ogłoszony będzie konkurs na przygotowanie różnych wariantów ewaluacji od 2026 roku, a o opinię poproszeni zostaną także sami naukowcy.

Wyzwań nadal wiele

Szef MNiSW był pytany także o plany zmian dotyczących minimum kadrowego, ujednoliceń postępowania doktorskiego, podejrzanie dużą liczbę dyscyplin naukowych, które uzyskały bardzo dobre oceny w poprzedniej ewaluacji, mimo że nie mają ani uznanych specjalistów, ani dorobku naukowego, a także o to, czy ministerstwo jest zadowolone ze sposobu wybierania dziekanów i rektorów i czy rozważana jest możliwość wyborów powszechnych. Naukowcy zebrani na UWM chcieli też wiedzieć, czy w kolejnej ewaluacji dyscypliny będą oceniane także w zakresie III kryterium, czyli wpływu działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki.

Ministra proszono także o zwrócenie uwagi na tzw. ustawę Kamilka i konieczność weryfikacji niekaralności pracowników i współpracowników uczelni, co jest – jak podkreślano – bardzo uciążliwe. Dariusz Wieczorek poinformował, że wspólnie z minister Barbarą Nowacką pracuje nad propozycjami zmian w ustawie.

Nie zabrakło też pytania o klincz, w którym znalazł się Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, a który wywołany jest brakiem porozumienia w sprawie podziału ministerialnego wsparcia przeznaczonego na podwyżki – jeden z trzech związków zawodowych działających na UWM wciąż nie podpisał porozumienia.

– To bardzo poważny kłopot – przyznał minister, nie wykluczając możliwości włączenia się w mediacje. Dariusz Wieczorek zapewnił także o tym, że resort zaproponuje rozwiązania, które pozwolą uniknąć tego typu problemów w przyszłości.

Wskazówki od Rady Doskonałości Naukowej

Uczestnicy konferencji odbywającej się na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim wysłuchali wystąpienia Artura Woźniaka, kierownika Działu Prawnego i Rozwoju Kadr Naukowych RDN na temat nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, w czasie którego mówił on m.in. o postulatach RDN w zakresie ujednolicenia procedur oraz podstaw uzyskiwania awansów naukowych.

Prof. dr hab. Marian Gorynia, zastępca przewodniczącego RDN mówił z kolei o kryteriach i procedurach w postępowaniu o nadanie tytułu naukowego profesora. Profesor sporo uwagi poświęcił jednemu z wymogów, który stawia się kandydatom do tytułu, a który dotyczy wybitnych osiągnięć naukowych. Rzecz w tym, jak mówił prof. Gorynia, że pojęcie „wybitności” nie jest w ustawie zdefiniowane. Wiceprzewodniczący RDN przypomniał, że Rada nie oczekuje od recenzentów analizy bibliometrycznej prac naukowych kandydatów ani punktowej oceny ich dorobku – są one bezużyteczne podczas rozpatrywania wniosków o nadanie tytułu profesora. Od osób oceniających kandydata oczekuje się analizy merytorycznej jego osiągnięć.

Osoby, które wzięły udział w konferencji, miały okazję także wysłuchać drugiego z zastępców przewodniczącego RDN, czyli prof. dr. hab. Grzegorza Węgrzyna. Udzielił on wskazówek na temat procedury przyznawania stopnia doktora habilitowanego. Profesor przypomniał m.in., że artykuły w czasopismach naukowych albo monografie same w sobie nie są osiągnięciami naukowymi. Są nimi wyniki badań uzyskane i opisane w artykułach lub książkach. Przy ocenie wniosku nie bierze się pod uwagę ani żadnych współczynników, ani tytułów czasopisma czy nazwy (choćby i prestiżowego) wydawnictwa.

O przesłankach warunkujących nadanie stopnia doktora mówił prof. dr hab. Mansur Ranhama-Hezavah, sekretarz Rady Doskonałości Naukowej. Przypomniał, że w postępowaniach wszczynanych od 1 października 2019 roku powołuje się trzech recenzentów, a do obrony rozprawy doktorskiej może być dopuszczona osoba, która uzyskała co najmniej dwie pozytywne recenzje.

A skoro o recenzjach mowa, to warto przypomnieć, że o dobrych praktykach w sprawach ich zlecania opowiedział dr Jerzy Deneka – dyrektor Biura RDN. Przypomniał, że naukowiec nie powinien podejmować się oceny wniosku lub sprawy, gdy wykracza on poza zakres jego naukowego doświadczenia i kompetencji albo gdy zachodzi konflikt interesów. Sporo uwagi dr Deneka poświęcił też konstruowaniu umowy i temu, jak mogą wyglądać przykładowe postanowienia. Dyrektor Biura RDN przekazał zgromadzonym, że od niedawna informacje o działaniach Rady można śledzić w mediach społecznościowych.

Prof. dr hab. Bronisław Sitek, przewodniczący RDN przybliżył uczestnikom konferencji dane na temat orzecznictwa sądów administracyjnych w sprawach awansów naukowych. Zauważył, że w ostatnich latach rośnie świadomość dochodzenia swoich praw, czego wyrazem jest także większa liczba spraw zgłaszanych do WSA i NSA. Prof. Sitek przypomniał, że ocena naukowca musi być apolityczna i nie może się odnosić do jego światopoglądu. Przewodniczący RDN przedstawił wybrane tezy z orzecznictwa sądów oraz zalecenia – np. te dotyczące struktury decyzji administracyjnej.

Po wystąpieniach przedstawicieli Rady Doskonałości Naukowej nastąpiła dyskusja, w czasie której uczestnicy konferencji prosili m.in. o doprecyzowanie lub zinterpretowanie przepisów dotyczących postępowań awansowych. Pytania dotyczyły np. minimalnej długości stażu, która uprawniałaby do starań o stopień doktora habilitowanego czy też o kompetencje promotora, na które – dokonując jego wskazania – powinna zwracać uwagę rada dyscypliny. Mowa była także o regulaminach nadawania stopni i wątpliwości, które budzą niektóre z ich zapisów.

dbp, fot. Janusz Pająk