Magna Charta Universitatum

Preambuła

Magna Charta Universitatum, podpisana w 1988 roku z okazji 900-lecia Uniwersytetu w Bolonii, jest deklaracją i potwierdzeniem podstawowych zasad, które stanowić winny podstawę misji uniwersytetów. Pierwszą z tych zasad jest niezależność: badania i nauczanie muszą być – pod względem motywów ich realizacji oraz przekazywanych treści – wolne od wszelkich wpływów politycznych i uwarunkowań ekonomicznych. Zgodnie z drugą zasadą, nauczanie i badania stanowić powinny nierozłączną całość, angażując studentów w poszukiwanie i pogłębianie wiedzy i szerszego horyzontu poznawczego. Trzecia zasada wskazuje, że uniwersytet to miejsce swobodnego dociekania i wymiany myśli, wyróżniające się otwartością na dialog i odrzucaniem nietolerancji.

Magna Charta Universitatum dostrzega różnorodność uniwersytetów przestrzegających jej zasad, będącą wynikiem wpływów kultury, geografii i historii. Chociaż powstanie Karty związane było z określonym etapem rozwoju Europy, to kreśliła ona wizję świata połączonego w sieć, w którym wiedza i wzajemne wpływy powinny przenikać granice kulturowe w dążeniu do poszerzania granic ludzkiego poznania.

Od czasu ogłoszenia pierwszej deklaracji świat stał się powiązany wewnętrznymi relacjami w sposób wcześniej niewyobrażalny. Powstało wiele uniwersytetów, dramatycznie wzrosło zróżnicowanie ich struktur, zadań i misji. Zwiększyła się liczba i różnorodność studentów dążących do zdobycia wyższego wykształcenia, podobnie jak liczba powodów, dla których się na to decydują. Wzrosły też oczekiwania rodzin kandydatów i ich społeczności. Nastąpił ogromny przyrost liczby publikacji naukowych, przy jednoczesnym spadku zaufania do środowisk akademickich, wywołanym osłabieniem wiary w wiedzę specjalistyczną. Wraz z rozwojem nowych technologii gwałtownie zmieniają się sposoby kształcenia i prowadzenia badań, a uniwersytety znajdują w czołówce tego rozwoju i reagowania na wynikające z niego zmiany.

Niezależnie od tych przemian, szkolnictwo wyższe pozostaje cały czas pozytywnym czynnikiem zmian i transformacji społecznej. Zasady określone w Magna Charta Universitatum są dziś równie ważne jak w roku 1988, stanowiąc niezbędny warunek postępu ludzkości, dokonującego się w drodze dociekań, analiz i rozważnego działania. Zarysowane powyżej radykalne zmiany wymagają od światowego środowiska akademickiego określenia obowiązków i odpowiedzialności, zgodnie uznawanych przez sygnatariuszy za nieodzowne dla uniwersytetów na całym świecie w XXI wieku. Stąd bierze się potrzeba nowej deklaracji.

Zasady, Wartości i Obowiązki

Uniwersytety uznają za swój obowiązek angażowanie się oraz odpowiadanie na aspiracje i wyzwania stojące przed całym światem i przed społecznościami, którym służą, w celu przynoszenia korzyści ludzkości i przyczyniania się do zrównoważonego rozwoju.

Autonomia intelektualna i przestrzeganie zasad etycznych są znakami rozpoznawczymi każdego uniwersytetu i niezbędnymi warunkami wypełniania jego obowiązków wobec społeczeństwa. Ta niezależność musi być uznawana i chroniona przez rządy i ogół społeczeństwa, a także zdecydowanie broniona przez same instytucje.

W celu pełnego wykorzystania swego potencjału uczelnie potrzebują wiarygodnej umowy ze społeczeństwem obywatelskim, takiej, która wspiera dążenie do najwyższej jakości pracy naukowej, przy pełnym poszanowaniu autonomii instytucjonalnej.

W trakcie tworzenia i upowszechniania wiedzy uniwersytety kwestionują dogmaty i ustalone doktryny, zachęcając wszystkich studentów i naukowców do krytycznego myślenia. Wolność akademicka jest ich życiodajną siłą, a otwartość umysłu i dialog – motorem działania.

Uniwersytety wypełniają swój obowiązek nauczania i prowadzenia badań w sposób etyczny i uczciwy, prezentując rzetelne, godne zaufania i dostępne dla wszystkich wyniki.

Uniwersytety mają do odegrania ważną rolę społeczną i odpowiadają za jej wypełnianie. Są częścią powszechnej społeczności badaczy i uczonych, która opiera się na bogactwie ogólnie dostępnej wiedzy i przyczynia się do jej dalszego poszerzania. Jednocześnie wspólnoty uczelni są osadzone w lokalnych kulturach i mają kluczowe znaczenie dla ich przyszłości i bogactwa. Chociaż uniwersytety są uczestnikami globalnych procesów, w pełni angażują się w bliskie otoczenie i społeczności lokalne, gdzie odgrywają wiodącą rolę.

Uniwersytety są wolnymi od dyskryminacji przestrzeniami tolerancji i szacunku, w których kwitnie różnorodność perspektyw i wszechobejmująca kultura wspólnotowości, zakorzeniona w zasadach równości i sprawiedliwości. W konsekwencji uniwersytety zobowiązują się do promowania sprawiedliwości i uczciwości we wszystkich aspektach życia akademickiego, oraz do wdrażania tych zasad przy przyjmowaniu kandydatów na studia, zatrudnianiu pracowników i ich awansowaniu.

Edukacja jest prawem człowieka i dobrem publicznym, które powinno być dostępne dla wszystkich. Uniwersytety uznają, że uczenie się trwa cale życie, a kształcenie na poziomie wyższym jest integralną częścią tego procesu. Realizując to zadanie, uniwersytety odpowiadają na zróżnicowane potrzeby uczących się, każdym etapie ich życia.

Uniwersytety przyznają, że zarówno poszczególne osoby, jak i całe społeczności, często z powodu niesprawiedliwych okoliczności, napotykają trudności w dostępie do szkolnictwa wyższego lub w decydowaniu o trybie i kierunku studiów akademickich. Aby umożliwić wykorzystanie potencjału ludzkiego w jak najszerszym zakresie, uniwersytety z zasady są otwarte na różnorodne perspektywy i wsłuchują się w poglądy wyrażane w ich otoczeniu.

Podpisując Magna Charta Universitatum 2020, uczelnie przyjmują zobowiązania oryginalnej deklaracji z 1988 roku i deklarują podtrzymywanie i rozwijanie Zasad, Wartości i Obowiązków określonych powyżej, w celu wzmacniania roli uniwersytetów w ochronie naszej planety oraz promowania zdrowia, dobrobytu i zasad racjonalnego poznania na całym świecie.

Przyjęte przez Radę Zarządzającą 12 marca 2020 roku

>>> Podsumowanie konferencji zorganizowanej przez Magna Charta Observatory w Łodzi, podczas której UWM dołączył do grona sygnatariuszy deklaracji