Kongres, który łączy

– Nie byłoby Światowego Kongresu Kopernikańskiego, gdyby nie podjęcie wspólnej inicjatywy przez rektorów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie oraz dyrektora Instytutu Historii Nauki PAN – mówił prof. Jerzy Przyborowski, rektor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, dziękując współorganizatorom wydarzenia. I apelował: – Sprawmy, aby wartości i idee, jakie niósł Mikołaj Kopernik, były przywoływane nie tylko w trakcie obchodów rocznic, ale aby były żywe w edukacji dzieci i młodzieży oraz aby przekładały się na współistnienie społeczności akademickich i całych społeczeństw. Życzę wszystkim ożywionej dyskusji, wielu inspiracji, odkrywania i rozwijania nowych perspektyw badawczych, autentycznego spotkania i dialogu.

O konieczności znalezienia sposobu na niesienie myśli kopernikańskiej w przyszłość oraz o wartości inicjatywy, jaką jest Światowy Kongres Kopernikański, mówił także prof. Jacek Popiel, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

– Ta idea, która narodziła się dwa lata temu z inicjatywy rektora Andrzeja Sokali z okazji rocznicy 550. urodzin Mikołaja Kopernika, jest czymś niesamowitym. Jubileusz ma jednak sens wówczas, gdy jego idee będą żyły dłużej. Życzę wszystkim, aby myśl kopernikańska była obecna wśród nas także w kolejnych latach – podkreślał rektor UJ. Prof. Jacek Popiel skorzystał też z okazji, by pogratulować Uniwersytetowi i Olsztynowi, ogromnego rozwoju. –Jako prorektor miałem przyjemność bywać w Olsztynie na konferencjach, ale to, co zobaczyłem dziś, jest nie do poznania. Jestem pod wrażeniem rozwoju miasta.

- Dotychczas powiedziano o Koperniku już bardzo wiele i – zwłaszcza wśród osób spoza świata naukowego – może pojawić się taka myśl: ile można mówić o Koperniku? – zapewniał prof. Andrzej Sokala, rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ripostując natychmiast, że nadal stanowi on wyzwanie dla naukowców.  – Nawet podczas tych trzech kongresów nie da się wyczerpać tego tematu.

Potwierdzając niejako te słowa, prof. Sokala zapraszał gości na wrzesień do Torunia, na ostatnią część ŚKK.

- W Toruniu odbędą się trzy sesje poświęcone Mikołajowi Kopernikowi – pierwsza będzie dotyczyła historii astronomii, druga zajmie się namysłem nad tym, gdzie w kulturze powszechnej znajduje się Kopernik, zaś trzecia to część poświęcona historii medycyny, a mówiąc ściślej: podróżom medycznym w czasach Kopernika – informował prof. Sokala.

– Instytut Historii Nauki zrodził się – niedosłownie i nie natychmiast – w wyniku rocznicy kopernikańskiej – mówił prof. Soszyński, reprezentujący Instytut Historii Nauki PAN. Czując się więc spadkobiercami Kopernika, pracownicy Instytutu wymyślili serię monografii, które powstają, by popularyzować wiedzę o wielkim polskim uczonym.

 Naukowy i muzyczny hołd dla wielkiego uczonego

Prof. Karl Galle, historyk nauki i pasjonat prowadzący badania nad biografią Kopernika, w swoim wystąpieniu pt. „An Astronomer and His Castles: The Scientist as Public Servant in Copernicus’s Era and Our Own” zdecydował się przedstawić kilka przykładów tego, jak Mikołaj Kopernik łączył pracę naukowca z pracą urzędnika publicznego.

– Dzisiaj są one obiektami historycznymi, ale stanowią także fizyczny dowód na inną działalność Kopernika. Myślę, że warto to dzisiaj przypomnieć w momencie, w którym w Europie ponownie słychać dźwięki wojny – mówił profesor. 

Profesor Galle okazał się bardzo hojnym gościem, ponieważ w prezencie dla Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego przywiózł nasionko. Pochodzi ono od jawora, który wyrósł z kolei z nasionka, które odbyło kosmiczną podróż. Na orbitę poleciało ono w osobistym zestawie Stuarta Roosa, jednego z członków załogi misji Apollo 14. Po powrocie na Ziemię wykiełkowało i zostało posadzone. 

Profesor Galle otrzymał nasiono - dziś już "kortowskie" - od Dave’a Williamsa, współpracującego z NASA naukowca i astronauty. 

Wykład prof. Galle nie był jedynym sposobem uczczenia rozpoczęcia Światowego Kongresu Kopernikańskiego. Tego dnia poznaliśmy m.in. wyniki konkursu na plakat z okazji 550. rocznicy urodzin Kopernika. Jak informował jego pomysłodawca i organizator, dr Jarek Bujny z Wydziału Sztuki UWM, jurorzy mieli sporo prac do oceny – na konkurs wpłynęło aż 530 plakatów od autorów pochodzących z 31 różnych krajów. Zdobywczynią Grand Prix została Natalia Brodacka.

Wyjątkowy hołd Kopernikowy złożyli także artyści. W Centrum Konferencyjnym UWM odbył się koncert pt. „Kanonik warmiński”. W rolę narratora wcielił się aktor Adam Ferency, a utwory wokalne wykonała sopranistka Ewa Alchimowicz-Wójcik, której akompaniowali: duet AbsoLutes (Maria Wilgos i Klaudyna Żołnierek – lutnie), profesor Leszek Szarzyński (flet), Lucyna Żołnierek (fortepian) i Paweł Panasiuk (wiolonczela). Podczas otwarcia Kongresu wybrzmiały utwory m.in. Bacha, Mozarta i Händela.

Warmia dumna z Kopernika

Zaproszenie do udziału w uroczystości otwarcia olsztyńskiej części Kongresu przyjęli przedstawiciele władz samorządowych. Przypominali o powiązaniu losów wielkiego astronoma z ziemią warmińską i mówili o jego inspirującym oddziaływaniu na mieszkańców regionu.

– Spotykamy się tutaj, na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim, aby pochylić się nad dorobkiem naszego wielkiego rodaka. Był on mocno związany z Warmią i my jako mieszkańcy tego regionu przypominamy o tym z dumą przy każdej możliwej okazji – mówił Artur Chojecki, wojewoda warmińsko-mazurski. – Życzę, aby te dni były przepełnione zdziwieniem i ożywioną dyskusją nad dorobkiem naukowym Mikołaja Kopernika. Uczciwie i konsekwentnie dążył do poznania prawdy o człowieku i wszechświecie, wiedząc, że może się narazić niektórym osobistościom ówczesnego świata. A taką postawą powinni się przecież wszyscy naukowcy.

Gustaw Marek Brzezin, marszałek województwa warmińsko-mazurskiego zauważył z kolei, że Kopernik po upływie wieków łączy, a nie dzieli. Zdaniem marszałka dowodem tego jest fakt, że Światowy Kongres Kopernikański odbywa się na trzech polskich uniwersytetach.

– Kopernik jest postacią podziwianą, ponieważ podczas swojego życia ujawnił niełatwe odkrycie. Dla nas mieszkańców Warmii i Mazur identyfikacja z nim jest bardzo ważna. Mamy przecież tutaj świadectwa jego talentu – chociażby w Muzeum Warmii i Mazur, które znajduje się w olsztyńskim zamku, gdzie nasz wielki astronom mieszkał.

Piotr Grzymowicz, prezydent Olsztyna zauważył z kolei, że kongresowe wydarzenia są szansą na odkrycie faktów z życia Mikołaja Kopernika, a zwłaszcza tego fragmentu życia, które spędził na Warmii i Mazurach.

– Bardzo dziękuję Uniwersytetowi Warmińsko-Mazurskiemu za organizację olsztyńskiej części tego wydarzenia. Dla naszej uczelni jest to bardzo ważna postać, więc potrzeba zgłębiania o nim wiedzy jest naturalna – mówił prezydent Olsztyn. I zachęcał: – Proszę wracać do stolicy Warmii i Mazur.

Osobom najbardziej zaangażowanym w organizację jubileuszu Mikołaja Kopernika w Olsztynie, Toruniu i Krakowie Piotr Grzymowicz przyznał pamiątkowe medale.

Podczas uroczystości odczytany został także list od Przemysława Czarnka. Minister edukacji i nauki napisał do uczestników i organizatorów: „Światowy Kongres Kopernikański to prawdziwe święto nauki. Jest owocem czołowych polskich uczelni - Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz Instytutu Historii Nauki PAN. (…) Jestem przekonany, że jest to najbardziej godne upamiętnienie wielkiego dzieła Mikołaja Kopernika i oddanie hołdu temu wielkiemu Polakowi”.

Różne spojrzenia na życiorys wielkiego astronoma

Pierwszy dzień Światowego Kongresu Kopernikańskiego wypadł dokładnie w pierwszy dzień astronomicznego lata. A ponieważ Olsztyn powitał zaproszonych gości bardzo wysoką temperaturą powietrza, chciałoby się życzyć uczestnikom Kongresu, żeby podobnie gorące były dyskusje podczas trzech najbliższych kongresowych dni. Jest na to szansa, ponieważ w programie konferencji znalazło się wiele ciekawych tematów. Wśród prelegentów nie zabraknie znanych i cenionych kopernikologów oraz znawców historii miast i regionów, z którymi związane było życie Mikołaja Kopernika. Badacze postawią szereg pytań dotyczących działalności publicznej astronoma i spróbują rzucić nowe światło na jego biografię, uzupełniając, być może, kilka pustych miejsc.

Drugim ważnym elementem obrad w Olsztynie będzie sekcja muzealno-konserwatorska, w której znalazło się miejsce dla tematów poświęconych ochronie zabytków związanych z Kopernikiem.

Obrady podczas olsztyńskiej części ŚKK odbywać się będą nie tylko w murach UWM, ale także na zamku w Lidzbarku Warmińskim. Dla gości wydarzenia zaplanowano bowiem wycieczkę śladami patrona wydarzenia. Uczestnicy Kongresu poza wspomnianym lidzbarską siedzibą biskupów, będą mieli szansę obejrzeć także dwa inne miejsca, w których Kopernik mieszkał: olsztyński zamek i fromborskie wzgórze katedralne.

Światowy Kongres Kopernikański potrwa na UWM w Olsztynie do soboty 24 czerwca. Zakończy go Festiwal Kopernikański, zorganizowany na plaży nad Jeziorem Kortowskim, w samym centrum kampusu akademickiego. Dla jego uczestników zaplanowano wiele atrakcji.

dbp, mw