Dzisiaj (wtorek 11 marca) odbędą się przygotowane panią zajęcia o wsparciu procesu uczenia się. To chyba ważny temat dla społeczności uniwersyteckiej?

Z wykształcenia jestem biotechnologiem i zajmuję się fizjologią zwierząt, a konkretnie układem rozrodczym. Przez wiele lat prowadziłam zajęcia z fizjologii i tam miałam do czynienia z mózgiem i układem nerwowym. Temat, jak wydajnie się uczyć, zaproponowałam, ponieważ sama mam problemy z pamięcią (śmiech). Nasz najczęstszy problem to przyswojenie bardzo dużej liczby informacji w krótkim czasie. Z tym się zmagają uczniowie, studenci. Dostają do przyswojenia wiedzę skonkretyzowaną, zawierającą różne detale. Wymagamy od studentów powiązania ze sobą faktów. Jeśli jesteśmy w szkole podstawowej, może nam to przysparzać mniejszych problemów. W szkole średniej i na studiach informacji jest więcej i trudno jest nam pewne rzeczy zapamiętać. Doświadczamy frustracji, że uczyliśmy się, włożyliśmy w naukę wiele energii, a na egzaminie czy sprawdzianie niewiele pamiętamy. Widzę w młodych ludziach, którzy do nas przychodzą, że mają niesamowite talenty i możliwości, a bardzo mocno siebie degradują. Dużo od siebie wymagają, a niepowodzenia powodują, że czują się bardzo źle i idzie to w stronę depresyjną. Jest to bardzo niepokojące. Temat tego wykładu stworzyłam, więc trochę z taką misją dla siebie i dla innych. Przewidziałam część wykładową i część warsztatową.

Czego dowiemy się podczas zajęć?

W części wykładowej będę opowiadać o tym, jak zapamiętujemy, gdzie ta informacja jest przekazywana i jak jest zapisywana w naszej głowie. Zwrócę uwagę na to, że mówimy, jak wydajnie się uczyć, ale wszystkim zależy finalnie na tym, żebyśmy wydajnie wyciągali te informacje, które zapisaliśmy w naszej głowie. Początek zapamiętywania to tworzenie się pamięci krótkotrwałej, która jest na tu i teraz, natomiast kwintesencją jest zapisanie informacji w pamięci długotrwałej i odtwarzanie informacji. Cały sekret wydajnego wyciągania wiedzy zapisanej w naszej pamięci polega na tym, żebyśmy mieli świadomość, że im więcej dróg nas do tej informacji prowadzi, tym łatwiej jest nam ją odtworzyć, wydobyć. Jeżeli zapamiętujemy różnymi sposobami i mamy w tym dynamikę i różnorodność, łatwiej później będzie nam coś odtworzyć.

Jak się wydajnie uczyć, by nie tracić na to dużo czasu i energii?

Mamy różne sposoby uczenia się. Niektórzy są słuchowcami, inni wzrokowcami, a jeszcze inni kinestetykami, czyli muszą coś dotykać, kiedy się uczą, rysować, klikać długopis. Często łączymy te sposoby uczenia się. Musimy mieć świadomość, że mamy pewne predyspozycje do dominacji prawej albo lewej półkuli. Te dwie półkule ze sobą współpracują i w różnych sytuacjach czasami jedna dominuje, czasami druga. Mając świadomość, która z nich u nas rządzi, możemy dopasować sposób uczenia się do tego, żeby szło nam to jak najlepiej, chociaż wcale nie jak najłatwiej. Jeżeli nasza głowa przywiązuje się do pewnego sposobu uczenia się, to okazuje się, że nasz mózg nie lubi nudy. Jak robimy coś w jednej sposób monotonnie, zaczynamy się coraz bardziej rozpraszać i nie przyswajamy tych informacji tak, jakbyśmy chcieli. Zmienność uczenia się jest pozytywna, także po to, by tworzyć różne sieci neuronowe i różne drogi dojścia do tej informacji, którą chcemy zapamiętać. Później łatwiej jest też nam to odtworzyć.

Gdzie jest granica między zmiennością uczenia się a przebodźcowaniem mózgu?

Jeśli chodzi o samą naukę, trudno jest nam się przebodźcować. Przerzucamy się z jednego trybu uczenia się na inny. W pewnym momencie łapiemy się na tym, że czytamy coś, niby zakreślamy, ale już myślimy o tym, co przygotować na kolację, co się dzisiaj wydarzyło. Kiedy znajdziemy się w takiej sytuacji, spróbujmy przerzucić się na odczytywanie na głos notatek albo na przepisywanie ich i tworzenie mapy myśli. Pamiętajmy, że nie jesteśmy robotami i w procesie efektywnego zapamiętywania istotne są przerwy np. na wietrzenie pomieszczenia i odpowiednia ilość snu przed nauką. Nasz mózg cały czas intensywnie pracuje, więc jeżeli w tygodniu zaplanujemy dodatkowe zajęcia, które dają nam frajdę, uaktywnimy kreatywną stronę mózgu. Będzie ona nas wspomagać także w procesie uczenia się. Tą dodatkową aktywnością niekoniecznie musi być korzystanie TikToka, bo gdy po 5 minutach nauki zaczynamy go przeglądać, przepadamy na pół godziny albo dłużej.

Przypomnijmy, co negatywnie wpływa na proces zapamiętywania?

Przede wszystkim używki (alkohol, dopalacze), które niszczą nasze komórki nerwowe. Nawet palenie tytoniu w dużej ilości może spowodować, że mózg nie funkcjonuje tak, jakbyśmy chcieli, bo to nie jest ta forma dotlenienia, której potrzebujemy. Nasz mózg wymaga paliwa i to muszą być wartościowe składniki energetyczne, także budulcowe, bo w procesie zapamiętywania powstają nowe komórki nerwowe i muszą one mieć dostarczoną energię i tlen. W procesie zapamiętywania musimy zadbać o spacery i wietrzenie pomieszczenia. Trudno nam się też uczyć, gdy coś nas boli. Także technologia, która ma nas wspomagać, często utrudnia nam naukę. Jesteśmy przez nią rozkojarzeni. Mamy telefon cały czas przy sobie, także podczas nauki. Młodzi ludzie są zmęczeni, przebodźcowani nie tyle nauką, ile ilością bodźców z różnych aplikacji. Dodatkowo dzieci często są zmęczone zajęciami dodatkowymi, a my, dorośli, obowiązkami.

Na czym będzie polegała część warsztatowa pani zajęć?

To będzie praca nad jednym ze sposób efektywnego zapamiętywania w postaci mapy myśli. Mam zapisaną grupę z 1 klasy liceum z rozszerzoną biologią. Przygotuję im materiał, z którym spotkają się na studiach. Będzie to tekst pisany, do którego będą musieli sporządzić notatkę, dotyczącą tego fragmentu. Na zasadzie mapy myśli będą rozpatrywać, czego jeszcze nie wiedzą i co powinni doczytać. Jak stworzą notatkę z pierwszego tekstu, dostaną kolejny, który będzie zawierał dodatkowe informacje i pozwoli im lepiej zrozumieć zagadnienie. Żeby przyswoić szerszy fragment materiału, dzielimy go na fragmenty. Proces efektywnego zapamiętywania nie polega tylko na wkuciu na pamięć jakiegoś fragmentu książki, ale łączeniu faktów i wydobywania informacji, które wcześniej zostały przyswojone. Tego wymaga się też na maturze i potem na studiach. Jako społeczeństwo nadal mamy problem, by połączyć ze sobą różne informacje i wykorzystać posiadaną wiedzę do osiągnięcia jakiegoś celu.

Czyli zanim przejdziemy do technik, jak zapamiętywać, powinniśmy stworzyć mózgowi warunki do efektywnego uczenia się.

Na czas uczenia się telefon najlepiej wynieść do innego pomieszczenia i wyłączyć dźwięki. Kwintesencją dzisiejszych warsztatów będzie to, by młodzież zobaczyła, jakie są opcje uczenia się i żeby wybrała tę, która jej pasuje. Chcę też, by mieli świadomość, że to, iż teraz działa na nich jakiś sposób, nie oznacza, że tak będzie zawsze i że to recepta na wszystko, bo muszą to dostosowywać do siebie, sytuacji, materiału. Mózg nie lubi monotonii. Widać to na przykładzie krzyżówek, których rozwiązywanie przez wiele lat nie usprawni pracy głowy, bo jeżeli ktoś robi to codziennie po ileś minut, to mózg się do tego przyzwyczaja i nie jest to dla niego wyzwanie.

Rozmawiała Anna Wysocka 

Tydzień Mózgu na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim jest częścią światowej kampanii Brain Awarness Week, której celem jest popularyzacja wiedzy o mózgu. Organizatorzy przygotowali bogaty program, w którym przewidziano m.in. warsztaty i wykłady. Wydarzenie potrwa do 14 marca i będzie odbywało się w różnych miejscach w Kortowie – przede wszystkim na Wydziale Biologii i Biotechnologii.

W programie tegorocznych obchodów Tygodnia Mózgu na UWM znalazły się:

- Tajemnice mózgu; neurony i komórki glejowe pod mikroskopem;

- Neurobioinformatyka — jak ekspresjuje mózg?

- Zbrodnia pod lupą. Jak myśli śledczy? – warsztaty z kryminalistyki;

- Odruchowo! Jak działa Twój układ nerwowy?

- Wydajny mózg — jak sobie pomóc w nauce?

- Take care of Your BRAIN!

- Warsztaty dla dzieci „Kolorowy mózg”;

- Danio pręgowany – ryba, która odsłania tajemnice umysłu – jak danio pręgowany pomaga badać zachowanie, lęk i epilepsję;

- Przez jelita do mózgu;

- Od mutacji do ludzkiego mózgu;

- Emocje i uczucia - jak powstają i co dzieje się dzięki nim;

- Modele zwierzęce w badaniach układu nerwowego;

- Terapie komórkowe w chorobach neurodegeneracyjnych;

- Czy mózg może być fit?

- Plastikowy mózg: jak mikroplastik wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego?

- Twój drugi mózg;

- Warsztaty EEG;

- Biochemia mózgu – odkryj tajemnice lipidów neuronalnych!

Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie internetowej oraz na Facebooku.