Urząd Patentowy definiuje patent jako prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas, w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) na terytorium danego państwa lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy.

– Wynalazek to rozwiązanie techniczne jakiegoś problemu. Patenty udzielane są na wynalazki, które są nowe w skali światowej, posiadają poziom wynalazczy (mówimy o nim, gdy wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki - przyp. red.) i nadają się do przemysłowego stosowania. Zgłaszamy je do Urzędu Patentowego RP. Później możemy go zgłosić także np. do Biura Międzynarodowego Światowej Organizacji Własności Intelektualnej w Genewie lub do Europejskiego Urzędu Patentowego – tłumaczy inż. Izabela Raniszewska, rzecznik patentowy na UWM. Dodaje, że twórcy nie zawsze decydują się na zagraniczne potwierdzenie prawa do swojego wynalazku. Powodem są przede wszystkim koszty – takie zgłoszenie to nawet kilkaset tysięcy złotych. Nie oznacza to, że Uniwersytet nie ma doświadczeń w pozyskiwaniu takich poświadczeń. – Kilka zgłoszeń z uczelni było zagranicznych, 10 lat temu zgłaszaliśmy np. wynalazek z Wydziału Nauk Technicznych w 9 krajach.

Wynalazcy mają swojego rzecznika

Inż. Izabela Raniszewska ma wykształcenie techniczne, a rzecznikiem patentowym jest od 1979 r. Jak wyjaśnia, żeby pełnić taką funkcję, trzeba zdać egzamin państwowy w Urzędzie Patentowym i obronić aplikację. To do niej trafiają wszystkie zgłoszenia patentowe, a w ich rozpatrywaniu przydaje się wiedza techniczna.

– Aktywni pod kątem uzyskiwania patentów są szczególnie naukowcy z  Wydziału Nauk Technicznych, ale mamy także zgłoszenia m.in. z wydziałów: Geoinżynierii, Nauki o Żywności, Biologii, Rolnictwa i Leśnictwa. Ciekawe w tej pracy jest to, że każde nowe zgłoszenie to nowe rozwiązanie. We wcześniejszych latach zgłoszeń było bardzo dużo, ok. 50 rocznie. Teraz zgłoszeń patentowych, umów licencyjnych i wdrożeń jest mniej i jest to trend ogólnopolski od pandemii. Przedsiębiorcy często kupują urządzenia bezpośrednio od zagranicznych producentów – tłumaczy rzeczniczka patentowa.

Jak wygląda zgłoszenie patentowe?

Twórcy nowych rozwiązań zgłaszają się do Centrum Współpracy z Otoczeniem Społeczno-Gospodarczym.

– Tam zgłoszone rozwiązanie jest rejestrowane i trafia do mnie po opinię. Sprawdzam, czy można to zgłosić według wytycznych Urzędu Patentowego i kontaktuję się z twórcami, aby przygotowali niezbędną dokumentację. Zajmuję się procedurą zgłoszenia. Jeśli patent zostanie przyznany, CWO zajmuje się komercjalizacją wynalazku i szuka potencjalnego kontrahenta – wyjaśnia inż. Raniszewska. Dokonując zgłoszenia, twórca musi merytorycznie opisać, czym jego rozwiązanie się różni od podobnych w danej branży, czyli uzasadnia jego innowacyjność. – Na Wydziale Nauk Technicznych otrzymaliśmy trzy patenty na silnik elektryczny i wszystkie miały taką samą nazwę. A to są zupełnie inne rozwiązania! Nazwy mogą być identyczne i w kilkunastu rozwiązaniach, jeśli dotyczą tego samego silnika, ale parametry techniczne i zasady działania mogą być inne. Dlatego wszystko trzeba weryfikować – dodaje rzeczniczka.

Proces przyznania patentu na wynalazek czy prawa ochronnego na wzór użytkowy trwa średnio 3 lata od daty zgłoszenia, o ile Urząd Patentowy nie ma do niego żadnych uwag. Jeśli są uwagi, to trzeba je uwzględnić, wyjaśnić, poprawić opis i wtedy czas między zgłoszeniem wynalazku czy wzoru użytkowego a udzieleniem patentu lub prawa ochronnego na wzór wydłuża się do 4–5 lat.

Różnorodność wynalazków

O tym, że za wynalazki odpowiadają nie tylko nauki techniczne, świadczą przyznane przez Urząd Patentowy w ostatnim czasie patenty dla produktów powstałych na UWM. Innowacyjne rozwiązania to m.in.: karma dla gryzoni na bazie owadów, zwłaszcza mącznika młynarka (Wydział Medycyny Weterynaryjnej i twórcy: dr wet. Remigiusz Gałęcki, mgr Beata Wesołowska oraz lek. wet. Ismena Gałęcka), preparat leczniczy do pielęgnacji skóry zmienionej chorobowo (Wydział Lekarski i kilkuosobowy zespół prof. Waldemara Placka i prof. Agnieszki Owczarczyk- Saczonek). Na liście ostatnich zgłoszeń jest także sposób wytwarzania wysokobiałkowego preparatu zawierającego białka serum mleka oraz białka retentatu maślanki (Wydział Nauki o Żywności i twórcy: prof. Justyna Żulewska, dr inż. Bogdan Dec, dr Justyna Tarapata i dr inż. Maria Baranowska). Prace nad kolejnymi innowacyjnymi rozwiązaniami trwają i część z nich może się zakończyć zgłoszeniami patentowymi.

Anna Wysocka

Patenty na UWM w liczbach

Tabela przedstawia liczby zgłoszonych w Urzędzie Patentowym wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych i znaków towarowych oraz liczba uzyskanych patentów na wynalazki, praw ochronnych na wzory użytkowe, praw z rejestracji na wzory przemysłowe i praw ochronnych na znaki towarowe w latach 1999–2024. Za tymi liczbami stoją powstałe na UWM innowacyjne rozwiązania dla różnych branż przemysłu.

Tekst ukazał się w styczniowo-lutowym wydaniu „Wiadomości Uniwersyteckich”, którego tematem przewodnim były innowacje. W lutym obchodziliśmy Dzień Nauki Polskiej, zatem był to doskonały pretekst, aby wspólnie z przedstawicielami naszego Uniwersytetu przypomnieć, jak ważne są nie tylko innowacyjne badania, ale i troska o sprzyjającą im kulturę organizacyjną. Przedstawiliśmy kilka projektów realizowanych na UWM, które wspierać będą walkę z wieloma wyzwaniami współczesności – m.in. z  krótkowzrocznością u dzieci, nowotworami czy bezpieczeństwem żywności.