Seminarium pt. „Wyzwania dla instytucji szkolnictwa wyższego w Polsce. Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju" odbyło się 16 grudnia br. w formule online. W spotkaniu wzięli dział przedstawiciele Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, bo to te trzy uczelnie od 2022 tworzą Forum Zielonych Uniwersytetów. Podczas wydarzenia zostały omówione kluczowe wyzwania, przed jakimi stoją polskie uczelnie w kontekście wdrażania celów zrównoważonego rozwoju, w tym strategii raportowania wpływu społecznego i ekologicznego. W dyskusji wzięli udział eksperci z dziedziny zarządzania, ekologii oraz przedstawiciele jednostek akademickich zaangażowanych w działania na rzecz Agendy 2030 i Europejskiego Zielonego Ładu. UWM reprezentowali dr hab. inż. Mirosława Witkowska-Dąbrowska, prof. UWM, dr Marek Siemiński oraz wicekanclerz Adriana Faraś-Bąk (członkini komitetu organizacyjnego seminarium i przewodnicząca Green Team na UWM).

Dr Jędrzej Siciński z UG, moderator spotkania, przypomniał powtarzaną na innych spotkaniach sentencję „Jak nas mierzą, tak działamy”.

– Myślę, że kluczowy jest dobry i zrównoważony system pomiaru. Tematyka wystąpień dotyczy nie tylko samego pomiaru, ale praktycznego raportowania, wdrażania i przetarcia szlaków, czyli inicjacji nowego trybu raportowania. Jako instytucje publiczne w zielonej transformacji nie mamy się czego wstydzić i w niektórych aspektach, to nie my będziemy się oglądać na otoczenie gospodarcze, a powinniśmy wykorzystywać naszą wiedzę do tego, by być wsparciem dla otoczenia gospodarczego – dodał moderator spotkania.

Odpowiedzialność za społeczeństwo

Dr hab. Sylwia Mrozowska, prof. UG i dyrektor Centrum Zrównoważonego Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego przypomniała, że Forum Zielonych Uniwersytetów to inicjatywa, którą zapoczątkowali rektorzy z trzech uczelni – Uniwersytetu Gdańskiego, Warmińsko-Mazurskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

– Konstruował się wtedy u nas zespół badawczy, aby spojrzeć inaczej na Uniwersytet niż tylko na jednostkę, której celem statutowym jest kształcenie, badania i współpraca z otoczeniem. Może będziemy w stanie spojrzeć na siebie jako na przedsiębiorstwo. W nowym okresie funkcjonowania uczelni widzimy, że będziemy zwracać coraz większą uwagę na komercjalizację wyników badań naukowych i współpracę z otoczeniem gospodarczym – mówiła dyrektorka centrum.

Prof. Mrozowska zaznaczyła, że celem seminarium jest rozmowa o stworzeniu systemu raportowania, który byłby adekwatny do celów statutowych uczelni, ich funkcji i specyfiki, by uniwersytet mógł być rozpoznawalnym i wiarygodnym podmiotem i dobrym partnerem do współpracy z otoczeniem gospodarczym.

– Myślę, że to jest dla nas duże wyzwanie. Jesteśmy tutaj w gronie uniwersytetów, dla których zrównoważony rozwój zawsze był ważny. Nasze raporty jednak do tej pory koncentrowały się na zrównoważonym rozwoju w edukacji, jako przedmiotu badań i zrównoważonego rozwoju w kontekście operacyjnym, czyli staraliśmy się nasze kampusy przekształcać w kierunku tych, które będą szły w kierunku instytucji bardziej zrównoważonych – mówiła prof. Mrozowska – Powinniśmy zwracać uwagę na kwestie zużycia energii, wody i na zachowania w naszych kampusach, które są małymi miastami. My jako uniwersytety mamy szczególną odpowiedzialność przed społeczeństwem za to, żeby demonstrować zachowania, które wybiegają do przodu i pokazują dobre przykłady. To nasza odpowiedzialność i siła wpływu. Funkcjonujemy w ekosystemie i spojrzenia otoczenia są zwrócone na naszych naukowców i na ich przekaz.

O wypływie społecznym mówiła także dr Justyna Berniak-Woźny (Uniwersytet SWPS, Wydział Interdyscyplinarny w Krakowie). W swoim wystąpieniu „Pomiar wpływu społecznego instytucji szkolnictwa wyższego - podejścia, metody i wyzwania” umówiła rolę uczelni wyższych w kształtowaniu wartości społecznej oraz wyzwania związane z jej pomiarem. Przedstawiła także kluczowe metodologie, w tym podejście Integrated Social Value (ISV), łączące analizy jakościowe i ilościowe oraz wykorzystujące wskaźniki do wyceny efektów działań uczelni.

– Dlaczego ważne, by mierzyć wpływ społeczny? Odgrywamy ogromną rolę w społeczeństwie. Nie zawsze jest to właściwie prezentowane i nie zawsze mamy szansę pokazać, jak dużo i w jak wielu obszarach realizujemy działania. Wiele efektów rozwoju społeczno-gospodarczego i środowiskowego to wyniki podejmowanych przez nas inicjatyw. Z tej perspektywy właściwe podejście do pomiaru wpływu społecznego uczelni jest niezwykle cenne, bo pozwoli nam pokazać, jak dużo robimy – mówiła dr Justyna Berniak-Woźny – Wpływ społeczny uczelni to mierzalne i niemierzalne rezultaty działalności instytucji szkolnictwa wyższego, które prowadzą do długoterminowych zmian społecznych, ekonomicznych, środowiskowych, co nawiązuje do koncepcji zrównoważonego rozwoju, a także społecznej odpowiedzialności uczelni czy ESG (środowisko, społeczna odpowiedzialność, ład korporacyjny – red.). Rezultaty wynikają z naszych działań, głównie edukacyjnych i badawczych oraz tych związanych z zaangażowania w rozwój lokalny, często określany jako trzecia misja.

Wypracować model raportowania dla UWM

W komitecie naukowym spotkania uczestniczyli dr Marek Siemiński i dr hab. inż. Mirosława Witkowska-Dąbrowska, prof. UWM z Wydziału Nauk Ekonomicznych UWM. Po seminarium podzielili się z „Wiadomościami Uniwersyteckim” informacjami o etapie prac na UWM.

–  Jako uczelnia przymierzamy się do wdrożenia narzędzia. Uniwersytet Gdański jest liderem we wdrażaniu tych rozwiązań już praktyce. Większość narzędzi do pomiaru i raportowania, które funkcjonują na rynku, dotyczy instytucji gospodarczych, przedsiębiorstw, bo one miały obowiązek takiego raportowania. Dostępnych narzędzi nie da się przełożyć 1:1 do instytucji publicznych, szczególnie takiej specyficznej, jaką jest uniwersytet. Zostaliśmy włączeni w pracę przygotowania tego typu narzędzi na poziomie naszego uniwersytetu. Każda instytucja ma trochę inne uwarunkowania, innych interesariuszy. Na podstawie analizy podwójnej istotności będziemy określali, które parametry będziemy brali pod uwagę jako uczelnia przy tworzeniu raportowania – mówił dr Marek Siemiński.

Ekonomista zauważa, że np. mierzenie zużycia energii, to temat stosunkowy prosty do zidentyfikowania, bo Uniwersytet dostaje faktury, ale wyzwaniem będzie identyfikacja na poszczególnych wydziałach, urządzeniach, mierzenie śladu węglowego.

– Na różnych wydziałach będzie to inaczej wyglądało, bo jest różny poziom zaangażowania poszczególnych urządzeń. To wiele aspektów i raportowanie jest bardzo szerokie – mówi Marek Siemiński.

– Najpierw trzeba zrobić bardzo dokładny audyt. Musimy rozpoznać, gdzie są problemy. Nie wszystko od razu uda się rozwiązać. Musimy zidentyfikować i ustalić te rzeczy, które są możliwe do zrealizowania w krótkim terminie, na niektóre może trzeba będzie poświęcić więcej czasu czy środków – mówi dr hab. inż. Mirosława Witkowska-Dąbrowska, prof. UWM – Chodzi o to, by spełniać cele zrównoważonego rozwoju. Jest ich 17 i jak się wejdzie w głąb każdego, to jest mnóstwo celów pośrednich. Teraz jest etap diagnozy. Potem będziemy przymierzać się do narzędzi, którymi będziemy mierzyć. Chcielibyśmy skorzystać z dobrych praktyk. Dziś na szczęście nie ukrywa się już ich przed konkurencją, bo dążenie do zrównoważonego rozwoju to też dzielenie się dobrymi rozwiązaniami.

– To są działania o charakterze strategicznym, realizowane i poprawiane cały czas, a nie przez pół roku. To jest niekończący się proces. Na etapie diagnozowania musimy zidentyfikować te czynniki, które z punktu widzenia Uniwersytetu i jego celów są kluczowe. Musimy na nich w pierwszej kolejności się skoncentrować, przygotować sposoby pomiaru, wartości docelowe i sposób dojścia do nich. Proces musi być cały czas kontynuowany i musimy monitorować, czy elementy zostały zrealizowane i ewentualnie wyznaczać nowe cele wraz z rozwojem uczelni i technologii – dodaje Marek Siemiński.

– O zrównoważonym rozwoju mówimy już w Europie od prawie 30 lat. Po drodze były różne strategie, np. lizbońska. Wiemy, że musimy sobie założyć cel, który jest osiągalny. Niech cel będzie mały, ale możliwy do zrealizowania i sprawdzalny na każdym kolejnym etapie – podsumowuje Mirosława Witkowska-Dąbrowska.

Organizatorami spotkania byli: Forum Zielonych Uniwersytetów, Centrum Zrównoważonego Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Interdyscyplinarny zespół badań nad ESG (Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Gdańskiego).

Przypomnijmy, że Forum Zielonych Uniwersytetów powstało przez podpisanie porozumienia 8 października 2022. Trzy uczelnie (UWM, UG, UMCS) postanowiły, że będą podejmować wspólne inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju. W podpisanym dokumencie rektorzy zobowiązali się, że zarządzane przez nich uniwersytety realizować będą swoje przedsięwzięcia w taki sposób, aby minimalizować negatywny wpływ prowadzonych aktywności na środowisko. Forum Zielonych Uniwersytetów będzie także uważnie zarządzać zasobami oraz motywować wspólnotę akademicką do realizacji innowacyjnych projektów. Uniwersytety z Olsztyna, Gdańska i Lublina chcą podjętą właśnie współpracą inspirować społeczność oraz otoczenie społeczno-gospodarcze, włączając tym samym w swoje działania coraz więcej podmiotów i instytucji.

Warto przeczytać ---> Green Team UWM i Agenda zrównoważonego rozwoju 

Anna Wysocka