Jak zmienia się środowisko pracy np. pod kątem komfortu pracownika?

Środowisko pracy w Polsce ulega dynamicznym zmianom, które są zauważalne zarówno na poziomie organizacji pracy, oczekiwań pracowników i pracodawców, jak i globalnych trendów związanych z elastycznością zatrudnienia. W ostatnich latach pojawiły się nowe pomysły biznesowe, które wykorzystując nowoczesne technologie oraz cyfrowe narzędzia komunikacji, wywierają istotny wpływ na rynek pracy, zarówno pod względem struktury zatrudnienia, jak i wymaganych kompetencji zawodowych pracowników. Pracownicy także stają się bardziej świadomi i artykułują wyraźnie swoje potrzeby i oczekiwania. Tworzone miejsca pracy w nowoczesnych przedsiębiorstwa stają się bardziej ergonomiczne i dostosowane do potrzeb pracowników. Częściej też zwraca się uwagę na dobrostan zespołów pracowniczych. Pracodawcy coraz częściej inwestują w przestrzenie relaksu, strefy do posiłków i oferują elastyczne godziny pracy czy pakiety świadczeń zdrowotnych, sportowych i edukacyjnych. Benefity pozapłacowe dziś stają się standardem, a nie wyjątkiem.

Warto też wspomnieć o integracji zespołu jako podstawy do budowania przyjaznej atmosfery i zwiększenia efektywności współpracy. Pracodawcy którzy inwestują w rozwój kapitału ludzkiego dzisiaj, mają większe szanse na sukces swojej firmy w przyszłości.

Z jakimi zmianami zmierzyli się pracownicy i pracodawcy w ostatnich latach i na co muszą się przygotować?

Pandemia COVID-19, wojna w Ukrainie, inflacja oraz transformacja cyfrowa miały i mają wpływ strukturę zatrudnienia i warunki pracy. Dziś nie ulega np. wątpliwości to, że pandemia przyspieszyła rozwój pracy zdalnej i hybrydowej. Z badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego (2024) wynika, że dzisiaj ponad 60 proc. pracodawców uważa, że elastyczne formy zatrudnienia są kluczowym elementem strategii zarządzania kapitałem ludzkim na najbliższe lata. Praca w trybie zdalnym to jednak wyzwanie dla pracodawców, które wymusza na nich konieczność inwestowania w cyberbezpieczeństwo.

Obecny rynek pracy stawia wiele wyzwań również przed pracownikami. Muszą dostosowywać się oni do zmieniających się realiów, co często wymaga zdobywania nowych umiejętności, zwłaszcza w obszarach STEM (technologia, inżynieria czy matematyka) oraz kompetencji miękkich.

Innym wyzwaniem jest też obecność różnych pokoleń na rynku pracy – pokolenia Z i pracowników 50+.

Zarówno młodsi, jak i starsi pracownicy mają odmienne oczekiwania i potrzeby, które wpływają na strategie zarządzania zespołami oraz na sposób organizacji pracy. Pokolenie Z stawia na elastyczność, nowoczesność i szybki rozwój, możliwości wykonywania pracy zdalnej i hybrydowej, elastyczne godziny pracy oraz zachowanie równowagi między życiem prywatnym a zawodowym, podczas gdy dla osób 50+ priorytetem jest stałość pracy, długoterminowe umowy oraz stabilność finansowa.

Uwzględnianie potrzeb obu pokoleń to wyzwanie dla pracodawców, ale jednocześnie ogromna szansa na budowanie silnych, różnorodnych i dobrze funkcjonujących zespołów.

Rozważane są różne zmiany prawne związane z potrzebami pracownika. Może je pani przybliżyć?

Planowane i wprowadzane sukcesywnie zmiany w Kodeksie pracy w 2024/2025 roku są odpowiedzią na wymogi wynikające z regulacji unijnych w zakresie organizacji pracy, nowe trendy w zarządzaniu zasobami ludzkimi oraz oczekiwania społeczne. Pracownicy coraz częściej liczą np. na większą elastyczność w organizacji czasu pracy, co wymusiło wprowadzenie przepisów umożliwiających m.in. łatwiejsze wnioskowanie o elastyczne godziny pracy. Nowe regulacje dotyczą także umów na okres próbny i umów terminowych, zwiększając tym samym stabilność zatrudnienia. Obowiązek refundacji kosztów pracy zdalnej czy wdrożenie systemów ochrony sygnalistów mogą generować dodatkowe koszty dla firmy. Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w Kodeksie Pracy w 2023 roku pracodawcy muszą też uwzględnić potencjalne wydatki związane z kontrolą trzeźwości pracowników w miejscu pracy – jeśli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony zdrowia i życia ludzi oraz ochrony mienia.

W kwietniu 2023 r. weszła już w życie nowelizacja Kodeksu pracy implementująca dwie dyrektywy unijne: jedną dotyczącą równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (dyrektywa work-life balance) oraz dyrektywa w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy. Z uwagi na stosunkowo krótki czas funkcjonowania nowych przepisów w Polsce trudno jest wskazać na jednoznaczne korzyści gospodarcze płynące z wdrożenia tych dyrektyw

A jak ma wyglądać kwestia urlopów i zwolnień lekarskich?

Obecnie pracownicy mają 20 lub 26 dni urlopu, ale pojawiają się propozycje wydłużenia tego limitu, zwłaszcza dla osób z krótszym stażem pracy. Ponadto dyskutuje się też o wprowadzeniu w pełni płatnego zwolnienia lekarskiego (standardowo zwolnienie lekarskie jest płatne w 80 proc., z wyjątkiem ciąży i wypadków przy pracy). W nowym projekcie MRPiPS proponuje się zmiany w definicji pojęcia pracy zarobkowej. Rozważana jest możliwość takiej sytuacji, że przebywając na zwolnieniu lekarskim w pracy, w której jest się zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, będzie można wykonywać pracę w ramach innego stosunku (np. na podstawie umowy zlecenia).

Rozważane są także zmiany dotyczące skrócenia tygodnia pracy do czterech dni. Niektóre firmy testują to bez obniżki wynagrodzenia. Czy takie rozwiązania zostaną wprowadzone w najbliższych latach? To zależy od wyników testów prowadzonych przez pracodawców, nacisku społecznego oraz decyzji ustawodawców dotyczących przyszłości rynku pracy w Polsce.

Badała pani migrantów na rynku pracy – czy nadal stanowią oni dużą grupę pracowników w Polsce?

Migranci stanowią istotną część siły roboczej w Polsce, zwłaszcza w sektorach takich jak rolnictwo, opieka zdrowotna, usługi oraz budownictwo. Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w 2023 roku wydano 365 tys. zezwoleń na pracę dla cudzoziemców, głównie z Ukrainy, Białorusi i Azji. Na koniec maja 2024 roku w Polsce pracowało 1 mln 24 tys. cudzoziemców, co stanowiło 6,7 proc. ogółu zatrudnionych. Ich wkład pracy jest niezbędny dla utrzymania ciągłości wielu procesów gospodarczych, szczególnie w branży budowlanej. Ze względu na zmniejszenie liczby pracowników z Ukrainy, sektor ten boryka się z niedoborem kadry, a firmy zaczęły zatrudniać pracowników z Azji. Także sektor rolniczy w Polsce od lat opiera się na pracy migrantów, zwłaszcza sezonowych. Migranci znajdują także zatrudnienie w takich branżach jak produkcja, logistyka, gastronomia czy handel detaliczny. Dokładne dane dotyczące ich liczby są jednak trudne do oszacowania ze względu na różnorodność form zatrudnienia i dynamicznie zmieniającą się sytuację na rynku pracy.

Jaki rynek pracy teraz mamy – pracodawcy czy pracownika?

Trudno o jednoznaczną odpowiedź. W 2025 roku sytuacja na polskim rynku pracy pozostaje w miarę stabilna, ale nadal dynamiczna. W branżach wymagających wykwalifikowanych specjalistów (np. w budownictwie, transporcie, logistyce, handlu, usługach IT) pracodawcy rywalizują o najlepszych, oferując większą elastyczność, wysokie wynagrodzenia i dodatkowe benefity. Jednak należy pamiętać, że rosnące koszty pracy, automatyzacja, robotyzacja oraz wprowadzenie nowych technologii w niektórych sektorach mogą prowadzić do redukcji miejsc pracy.

Z jednej strony niski poziom bezrobocia (ok. 5 proc. według urzędów pracy w Polsce) sprzyja pracownikom, z drugiej – czynniki gospodarcze, społeczne, polityczne oraz wyzwania demograficzne (starzenie się społeczeństwa, niż demograficzny i spadek liczby osób w wieku aktywności zawodowej) prowadzą do przekształceń w relacjach między pracodawcami a pracownikami. Długofalowe skutki tych zmian pozostają trudne do jednoznacznego przewidzenia, a rynek pracy wciąż ewoluuje w odpowiedzi na nowe wyzwania.

Rozmawiała Anna Wysocka

Dr Majka Łojko pracuje w Katedrze Polityki Gospodarczej. Zajmuje się problematyką naukowo-badawczą z obszaru ekonomii społecznej, rynku pracy i systemu pomocy społecznej. Jest autorką i współautorką ponad 100 publikacji naukowych, w tym monografii, raportów badawczych i artykułów z pogranicza polityki społecznej i ekonomii społecznej.

Rozmowa ukazała się w marcowym wydaniu „Wiadomości Uniwersyteckich". „Zmiana” jako temat wydania zainspirowała nas do zapytania naukowców z naszego Uniwersytetu o wpływ, jaki ich badania wywierają na rzeczywistość. Świadomość wyzwań, które przyniesie nam przyszłość, każe przecież już dzisiaj szukać rozwiązań, dzięki którym stawimy im czoła. To m.in. dlatego z uwagą przyglądamy się badaniom, które uwzględniają idee zrównoważonego rozwoju i z radością przypominamy o inauguracji projektu ChallengeEU, którego celem jest nowa jakość szkolnictwa wyższego.

W marcowym wydaniu piszemy też o sukcesach pracowników i studentów oraz ważnych wydarzeniach z życia uczelni.

Wszystkie wydania „Wiadomości Uniwersyteckich" dostępne są na >>> stronie internetowej uczelni