COST (European Cooperation in Science and Technology), czyli Europejski Program Współpracy w Dziedzinie Badań Naukowo-Technologicznych, wspiera multilateralną współpracę pomiędzy badaczami, inżynierami, naukowcami oraz przedstawicielami małych i średnich przedsiębiorstw z Europy. Komitety zarządzające (Management Committee, MC) w tzw. akcjach, czyli projektach badawczych COST, to organy odpowiedzialne za koordynację, realizację i zarządzanie. W ich skład wchodzą naukowcy z poszczególnych krajów biorących udział w takim projekcie.

W projektach, które zostały przyjęte do realizacji na lata 2025-2029, znalazło się czworo badaczy z UWM: prof. dr hab. Jakub Sawicki, prof. dr hab. Danuta Kruk, dr hab. n. med. Aleksandra Gutysz-Wojnicka oraz dr Anna Muranova.   

Epitranskryptomika roślin

Prof. dr hab. Jakub Sawicki, prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej UWM, oraz pracownik Katedry Botaniki i Ekologii Ewolucyjnej, został członkiem komitetu zarządzającego akcją „Epitranscriptomics and ncRNAs for climate-change-resilient and sustainable crops (EPICROPS)”. Celem projektu jest wzbogacenie badań w dziedzinie regulacji potranskrypcyjnej poprzez modyfikacje epitranskryptomiczne i działania niekodujące RNA. Chodzi m.in. o metody, które mogą sprawdzić się w kontekście niezbędnej adaptacji upraw do postępujących zmian klimatycznych.

– Będę zajmował się koordynowaniem różnych zadań dotyczących tego projektu na poziomie krajowym, ale także, najprawdopodobniej, bo pierwsze spotkanie mamy dopiero za dwa miesiące, będę odpowiedzialny za część metodologiczną projektu, czyli za opracowanie metod badawczych na potrzeby EPICROPS. Aplikując o to stanowisko, wskazywałem, że właśnie tym chciałbym się zajmować – wyjaśnia prof. Jakub Sawicki.

Przy projekcie EPICROPS będą współpracowali badacze specjalizujący się w uprawie roślin, biologii molekularnej, epigenetyce, agronomii, patologii roślin, a także bioinżynierowie i bioinformatycy. Do sieci mają zostać włączeni również rolnicy, hodowcy, a także firmy z sektora biotechnologicznego.

Prorektor UWM ds. nauki i współpracy międzynarodowej podkreśla również, że program COST ma bardzo szeroki zakres działania, który najczęściej stanowi fundament innych projektów badawczych.

– Podczas działań w ramach projektów COST formułują się grupy robocze, które stanowią później podstawę do utworzenia innych, bardziej szczegółowych projektów badawczych, np. z programu Horyzont. Bardzo się cieszę, że aż cztery osoby z naszego Uniwersytetu zostały zakwalifikowane do komitetów zarządzających akcji COST. Mam nadzieję, że nasze działania przekształcą się w stałe sieci badawcze, które w przyszłości z sukcesem będą aplikowały o projekty międzynarodowe – dodaje prorektor UWM ds. nauki i współpracy międzynarodowej.  

Zrównoważona produkcja żywności

Prof. dr hab. Danuta Kruk, kierowniczka Katedry Fizyki i Biofizyki na Wydziale Nauki o Żywności oraz Pracowni Relaksometrii Magnetycznego Rezonansu Jądrowego, będzie pracowała w Komitecie Zarządzającym akcją „European Network for Valorizing Food Processing Waste into Sustainable Fibers (ENFiber)”. Projekt ten dotyczy przetwarzania odpadów powstałych w procesie produkcji żywności na wysokiej jakości włókna, a wszystko to przy wykorzystaniu zrównoważonych metod. Inicjatywa ta wychodzi naprzeciw wyzwaniom społecznym i środowiskowym, dotyczącym redukcji odpadów i funkcjonowania gospodarki o obiegu zamkniętym.  

– Będę uczestniczyła w części projektu dotyczącej analizy własności włókien wytworzonych z tych odpadów i w tym celu będziemy wykorzystywać magnetyczny rezonans jądrowy (MJR). Jednym z głównych wyzwań podczas tych badań jest skalowanie produkcji włókien z odpadów powstałych w wyniku przetwarzania żywności – tak, aby była ona opłacalna zarówno pod względem komercyjnym i zrównoważona pod względem środowiskowym. Aby to osiągnąć, wraz z innymi naukowcami zaangażowanymi w ten projekt spróbujemy zidentyfikować strumienie odpadów bogatych we włókna, wykorzystując niedestrukcyjne metody analityczne, a także opracować metodologię ekstrakcji w celu maksymalizacji ich wydajności oraz ocenić wpływ takich procesów na środowisko – wyjaśnia prof. Danuta Kruk.

Docelowo projekt ENFiber ma pomóc w przygotowaniu nowych produktów na bazie włókien, a ponadto dostarczyć technologii gotowych do wprowadzenia na rynek i zaleceń regulacyjnych. To wszystko ma przyczynić się do tworzenia zrównoważonych systemów żywnościowych i zmniejszyć negatywny wpływ odpadów na środowisko.   

Jakość pielęgniarskiej opieki

Dr hab. n. med. Aleksandra Gutysz-Wojnicka z Katedry Pielęgniarstwa w Szkole Zdrowia Publicznego Collegium Medicum UWM zasiadła w komitecie zarządzającym akcji „Patient SAFety Related Outcome Measures in European ICUs (SAFE-ICU)”. Dotyczy ona bezpieczeństwa pacjentów na oddziałach intensywnej terapii w Europie.    

– Głównym celem tego projektu jest standaryzacja europejskich sposobów pomiaru jakości opieki pielęgniarskiej. Pewne wskaźniki zostały zidentyfikowane w trakcie wcześniejszych badań, jednak problem polega na tym, że w Europie, w poszczególnych systemach opieki zdrowotnej, dokonuje się pomiarów za pomocą różnych wskaźników. Ta współpraca ma nam pomóc ujednolicić metody pomiaru i narzędzia do tego wykorzystywane – wyjaśnia dr hab. n. med. Aleksandra Gutysz-Wojnicka. 

Inicjatywa ta bez wątpienia przyczyni się do podniesienia jakości opieki pielęgniarskiej w Polsce, zatem ma ona wymiar zarówno naukowy, jak i praktyczny.

– Akurat w tym przypadku mamy do czynienia z obszarem intensywnej opieki medycznej, czyli dość skomplikowanym, jeśli chodzi o prowadzenie badań naukowych. Dlatego też liczymy na to, że taka szeroko zakrojona współpraca naukowa pomoże nam udoskonalić nasz warsztat badawczy – dodaje dr Gutysz-Wojnicka.

Zapanować nad systemami wieloskalowymi

Dr Anna Muranova z Katedry Informatyki Stosowanej i Modelowania Matematycznego na Wydziale Matematyki i Informatyki UWM będzie zarządzała i koordynowała projektem „Multiscale Stochastics, Patterns, and Analysis of Combinatorial Environments (mSPACE)”. Dotyczy on systemów wieloskalowych, czyli złożonych systemów, które obejmują wiele poziomów lub skal – od mikroskopijnych po makroskopowe lub od lokalnych po globalne. Mogą one dotyczyć takich dziedziń jak fizyka, ekonomia, informatyka czy ekologia.  

– Systemy wieloskalowe mają skomplikowaną dynamikę, która wynika z wzajemnego oddziaływania między tymi skalami. Dzięki temu projektowi mamy nadzieję stworzyć solidne matematyczne podstawy do ich zrozumienia i analizy. Naukowo zajmuję się spektralną teorią grafów i te swoje zainteresowania naukowe chciałabym wykorzystać w pracy przy tym projekcie. Mam nadzieję, że dzięki obecności w komitecie zarządzającym będę mogła bardziej wpływać na to, co będzie działo się wokół tego projektu. Mam też nadzieję, że stworzy to badaczom z naszego Uniwersytetu okazję do współpracy z przedstawicielami ośrodków naukowych w innych krajach, co wpłynie na umiędzynarodowienie naszych badań – mówi dr Anna Muranova.

Co warte podkreślenia, podczas realizacji projektu, naukowcy zobowiązali się również do działania na rzecz zaangażowania kobiet i młodych naukowców, którzy bywają niedostatecznie reprezentowani w przedsięwzięciach naukowych. Priorytetowo zostanie także potraktowana współpraca z reprezentantami państw, które z rozmaitych obiektywnych przyczyn (np. politycznych lub ekonomicznych) odnoszą słabsze wyniki w badaniach naukowych.

Dzięki programowi COST naukowcy mogą tworzyć sieci finansowanych krajowo badań, rozwijać pomysły i nowe inicjatywy na wszystkich polach naukowych oraz technologicznych, włącznie z naukami społecznymi lub humanistycznymi. Akcje COST nie wspierają wprawdzie finansowo samych badań naukowych, ale dofinansowują aktywność powstałych sieci naukowych poprzez refundację kosztów związanych z mobilnością, udziałem w spotkaniach eksperckich, konferencjach i szkołach letnich, a także umożliwiają odbycie krótkoterminowych staży w ośrodkach zagranicznych. COST odgrywa istotną rolę w budowaniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej (European Research Area). W Polsce program koordynuje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.  

mw

Fot. Janusz Pająk, archiwum prywatne