Innowacyjne przedsiębiorstwo – czyli jakie? Co tak naprawdę kryje się pod tym pojęciem?

Dr Dorota Sobol: Zgodnie z wytycznymi OECD i Komisji Europejskiej za innowacyjne przedsiębiorstwo można uznać taki podmiot, który wdrożył co najmniej jedną innowację w okresie obserwacji, tj. w ciągu ostatnich trzech lat. Permanentna innowacyjność przedsiębiorstw rozumiana jako zdolność i skłonność podmiotów do wdrażania innowacji jest warunkowana wieloma czynnikami, zarówno o charakterze zewnętrznym, jak i wewnętrznym.

Prof. Anna Strychalska-Rudzewicz: Współczesne przedsiębiorstwa funkcjonujące w dynamicznym i wymagającym otoczeniu są zobligowane przez rynek do tego, by być innowacyjnymi podmiotami. Oznacza to silne ukierunkowanie na kreowanie i implementację innowacji. Takie podejście pomaga przedsiębiorstwom działać w warunkach intensywnej konkurencji, krótkiego cyklu życia produktów i szybkich zmian technologicznych.

Czym jest kultura organizacyjna przedsiębiorstw i dlaczego jest ważna w kontekście ich innowacyjności?

D.S.: Holenderski naukowiec Geert Hofstede określił kulturę organizacyjną jako „zbiorowe zaprogramowanie umysłu” członków danej społeczności, na które składają się przekazywane przez grupę silnie zakorzenione normy, wartości i reguły organizacyjne. Kultura pomaga pracownikom zrozumieć, dlaczego organizacja robi to, co robi i jak zamierza osiągać swoje długoterminowe cele.

A.S.-R.: Kultura innowacyjna jest bardzo ważnym i wciąż niedocenianym przez przedsiębiorców w Polsce czynnikiem decydującym o zdolności do tworzenia innowacji. Okazuje się, że posiadanie jedynie zasobów materialnych nie wystarczy, aby przedsiębiorstwo było stale innowacyjne. Potrzebna jest również, a niejednokrotnie przede wszystkim, kultura organizacyjna, która wspiera zdolność pracowników do ciągłego dostosowywania się do nowych warunków otoczenia, wzbudza ich kreatywność i zachęca do wdrażania innowacji.

Napisały panie wspólnie monografię pt. „Kultura innowacji a innowacyjność przedsiębiorstw: uwarunkowania i pomiar”. Jaki jest cel tej publikacji?

A.S.-R.: Głównym celem monografii były identyfikacja i ocena elementów kultury innowacji warunkujących innowacyjność przedsiębiorstw. Osiągnięcie tego celu związane było z realizacją postępowania badawczego, zarówno na płaszczyźnie teoretycznej, jak i empirycznej.

D.S.: W procesie badawczym koncentrowałyśmy się na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: które elementy kultury organizacyjnej i w jakim stopniu warunkują innowacyjność przedsiębiorstw?

A.S.-R.: Uważamy, że było to ambitne zadanie ze względu na wciąż istniejącą lukę badawczą w tym zakresie, szczególnie widoczną w polskiej literaturze.

Przeprowadziły panie badania sondażowe w przedsiębiorstwach różnej wielkości. Dodatkowo w książce znalazły się wyniki badań prowadzonych w firmie Polyend oraz w oddziale IKEA. Czy mogłyby panie zdradzić więcej szczegółów na ten temat?

D.S.: Naszą intencją było kompleksowe poznanie badanego zagadnienia, w  tym wpływu czynników kulturowych i powiązanych z nimi elementów organizacyjnych kształtujących kulturę innowacji, dlatego podjęłyśmy decyzję o przeprowadzeniu badań w dwóch etapach i zastosowaniu zarówno ilościowych, jak i jakościowych metod badawczych. Pierwszym etapem było przeprowadzenie badań sondażowych w 97 przedsiębiorstwach różnej wielkości, zlokalizowanych w pięciu województwach w Polsce. Badanie to było punktem wyjścia do realizacji drugiego etapu, czyli badań terenowych. Zostały one zrealizowane w przedsiębiorstwie Polyend Sp. z o.o., które odnosi sukcesy na arenie międzynarodowej oraz w jednym z oddziałów międzynarodowego przedsiębiorstwa IKEA Industry zlokalizowanego w Polsce. W pierwszym przypadku przeprowadziłyśmy wywiad standaryzowany z właścicielem firmy, a także badanie ankietowe wśród wszystkich jej pracowników. Uzyskane wyniki umożliwiły nam dokonanie analizy porównawczej kultury innowacji między Polyend Sp. z o.o. a polskimi przedsiębiorstwami objętymi pierwszym etapem badania. Natomiast w oparciu o studium przypadku IKEA podjęłyśmy próbę diagnozy obowiązującego wzorca kulturowego, a następnie identyfikacji cech kultury warunkujących innowacyjność badanego oddziału.

A.S.-R.: Z  przeprowadzonych przez nas badań wynika, że przedsiębiorstwa, których celem jest innowacyjność, powinny stwarzać odpowiedni dla jej rozwoju kontekst – kształtując wartości, przekonania i normy kulturowe, które będą stanowić bodziec wspierający tworzenie innowacji. Działania kształtujące proinnowacyjną kulturę to m.in. wspieranie kreatywności pracowników, wymiana wiedzy w organizacji, otwarta komunikacja oraz utrzymywanie wysokiego poziomu uczciwości i zaufania. Istotna jest dostępność i otwartość przełożonych wobec podwładnych oraz współdecydowanie pracowników z jednoczesnym redukowaniem lęku pracowników, że zostaną ukarani, gdy nowe rozwiązanie, nad którym pracują, nie zakończy się sukcesem. Równie ważna jest systematyczność badania satysfakcji klientów, wiedza o ich potrzebach, a także szybka reakcja na zmiany rynkowe, w szczególności te dotyczące zachowania klientów i działań konkurentów. Powiązany z tymi elementami jest również stopień akceptacji ryzyka związanego z wprowadzaniem nowych rozwiązań. Innowacje powinny być traktowane priorytetowo i strategicznie, co wiąże się z poziomem zaangażowania zasobów materialnych i niematerialnych w ich tworzenie. Również otwartość przedsiębiorstwa na zmiany oraz możliwość awansu pracowników zaangażowanych w tworzenie innowacji są atrybutami wspierającymi innowacyjność przedsiębiorstw.

Dla kogo wyniki tych badań mogą okazać się przydatne?

A.S.-R.: Książka kierowana jest do szerokiego grona odbiorców zainteresowanych zagadnieniami kultury innowacji, innowacyjności przedsiębiorstw i jej uwarunkowań. Przedstawione w niej ustalenia mogą być ciekawe zarówno dla czytelników zajmujących się tą problematyką od strony naukowej i poznawczej, jak i praktyków, którzy będą mogli wykorzystać je zgodnie z własnymi potrzebami, w szczególności do zwiększenia skuteczności podejmowania i realizacji działań innowacyjnych w przedsiębiorstwach. D.S.: Wybrane wyniki badań prezentujemy także podczas zajęć dydaktycznych realizowanych na Wydziale Nauk Ekonomicznych. Z radością obserwujemy niesłabnące zainteresowanie naszych studentów – przyszłych menedżerów i ekonomistów – tą tematyką.

Rozmawiała Marta Wiśniewska 

grafika - Katarzyna Wróblewska

Dr Dorota Sobol pracuje na stanowisku adiunkta w Instytucie Nauk o Zarządzaniu i Jakości WNE. Naukowo zajmuje się problematyką zarządzania ośrodkami innowacji, w szczególności modelami zarządzania parkami naukowo-technologicznymi w dynamicznym otoczeniu biznesowym oraz innowacyjnością i przedsiębiorczością.

Dr hab. Anna Strychalska-Rudzewicz, prof. UWM jest zatrudniona na stanowisku profesora UWM w Instytucie Nauk o Zarządzaniu i Jakości WNE. Jej zainteresowania naukowobadawcze oraz dydaktyczne koncentrują się szczególnie wokół szeroko pojętej problematyki zarządzania innowacjami i logistyki. 

Tekst ukazał się w styczniowo-lutowym wydaniu „Wiadomości Uniwersyteckich”, którego tematem przewodnim były innowacje. W lutym obchodziliśmy Dzień Nauki Polskiej, zatem był to doskonały pretekst, aby wspólnie z przedstawicielami naszego Uniwersytetu przypomnieć, jak ważne są nie tylko innowacyjne badania, ale i troska o sprzyjającą im kulturę organizacyjną. Przedstawiliśmy kilka projektów realizowanych na UWM, które wspierać będą walkę z wieloma wyzwaniami współczesności – m.in. z  krótkowzrocznością u dzieci, nowotworami czy bezpieczeństwem żywności.