Tematem spotkania jest „Sacrum i profanum we współczesnym świecie. Przestrzeń, terytoria, granice we współczesnym świecie”. Eksperci z ośrodków akademickich z Warszawy, Olsztyna, Krakowa, Wrocławia, Lublina, Gdańska i Zielonej Góry poruszą różnorodne tematy, podzielone na bloki tematyczne, m.in. religijny i duchowy wymiar przestrzeni, tożsamość i granice na Bliskim Wschodzie, przestrzeń cyfrowa i polityczna, regionalizmy i tożsamość w Europie, granice, prawo i religia.

Wydarzenie odbywa się w Seminarium Duchownym Księży Werbistów w Pieniężnie.

Dr hab. Michał Raś, prof. UW i prorektor ds. studenckich i jakości kształcenia podczas otwarcia obrad konferencyjnych podkreślił, że konferencje mają już swoją historię, a ich uczestnicy nie tylko rozmawiają o zmianach politycznych, ale także są ich świadkami.

– Rozwijaliśmy w ramach konferencji w Pieniężnie współpracę z badaczami z obwodu kaliningradzkiego, dziś mówimy w Polsce: obwodu królewieckiego. Było to, wydawałoby się, niedawno. Jeśli dobrze pamiętam, chyba 11 lat temu. Proszę zwrócić uwagę, jak wiele od tego czasu się zmieniło. Dzięki temu jako politolodzy i badacze stosunków międzynarodowych mamy co badać. Ale jako ludzie musimy powiedzieć, że te zmiany nie idą w kierunku, który byłby kierunkiem przez nas pożądanym – mówił prof. Michał Raś. – Mam więc nadzieję, że państwo podczas konferencji jubileuszowej będą nie tylko analizować rzeczywistość społeczną, zwłaszcza w jej wymiarze międzynarodowym, ale również przedstawią, jak uczynić świat lepszym. Nie tylko świat polskiej nauki czy świat nauki w ogóle, ale świat jako taki.

Podczas otwarcia głos zabrał także dr hab. Michał Wojtas, wykładowca i prodziekan Wydziału „Artes Liberales” UW, jeden ze współorganizatorów wydarzenia. Zauważył, że jego wydział wyrasta z jednej strony z tradycyjnych wartości, ale z drugiej strony z idei interdyscyplinarności, która jest oparta na przekraczaniu granic dziedzin akademickich, zarówno w dydaktyce, jak i w badaniach naukowych. Ta idea interdyscyplinarności jest także cechą konferencji w Pieniężnie.

– Przeglądając program tej konferencji, jasne jest, że jest to wydarzenie na wskroś wielodyscyplinarne, które uwzględnia rozmaite obszary tematyczne i dyscypliny, takie jak geografia polityczna, historyczna, teologia, filozofia, antropologia. Tematem przewodnim jest sacrum i profanum we współczesnym świecie, także nie zabraknie tutaj namysłu nad tym zagadnieniem w różnych kontekstach, m.in. Bliskiego Wschodu, Chin, Bałkanów aż po Podlasie – mówił dr hab. Michał Wojtas.

Konferencję współtworzą także geografowie i na geograficzny temat przewodni jubileuszowego XXV spotkania zwrócił uwagę prof. dr hab. Marcin Solarz z Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW.

– Zawsze było dla mnie w jakiś sposób interesujące, gdzie geografowie stawiają granice, a gdzie je stawiają nie-geografowie – mówił prof. Marcin Solarz. – Oczywiście jest problem z definicją, kto jest geografem. Tutaj można dodać taką opinię jednej geografki francuskiej, która powiedziała, że nieważne są stopnie czy tytuły, bo geografem człowiek się rodzi, więc trzeba spojrzeć w siebie i zobaczyć geografa.

Podczas otwarcia wspomniano także werbistę ks. prof. Jacka Pawlika i jego macierzystą uczelnię – UWM. Pracownicy Wydziału Teologii UWM wspierają od lat konferencję od strony organizacyjnej i merytorycznej, angażując się także w dyskusje. Podkreślono, że jubileusz konferencji jest też jubileuszem ks. prof. Pawlika. 

Jednym z inicjatorów wielodyscyplinarnych konferencji jest dr hab. Wiesław Lizak z Wydziału Nauk Politycznych Studiów Międzynarodowych UW. Sam był obecny, co podkreślił, na 24. z 25. edycji konferencji.

– Byliśmy w różnych miejscach. Właściwie chyba zjeździliśmy wszystkie ośrodki, jakie werbiści posiadają w Polsce. Odwiedziliśmy nie tylko ośrodki werbistowskie, bo byliśmy np. w Dęblinie na konferencji poświęconej logistyce i w Gdyni na spotkaniu poświęconym morzu w stosunkach międzynarodowych – mówił dr hab. Lizak. – To zaleta, że się spotykamy, reprezentując różne dyscypliny naukowe, mogąc wyrazić swoje odmienne punkty widzenia na kwestie, które są przedmiotem naszych obrad.

Jedna z poniedziałkowych sesji dotyczyła religijnego i duchowego wymiaru przestrzeni i granic. W dyskusję zaangażowali się pracownicy Wydziału Teologii UWM. Ks. dr hab. Karol Jasiński, prof. UWM i przewodniczący Rady Naukowej Dyscypliny nauki teologiczne mówił o granicach sacrum.

– Jeden z belgijskich filozofów religii zwracał uwagę, że podział na sacrum i profanum, który my stosujemy w kulturze europejskiej, to wynalazek typowo zachodni i oświeceniowy. Gdybyśmy popatrzyli właściwie na inne kultury, zwłaszcza afrykańskie czy azjatyckie, to tego podziału właściwie nie ma – mówił ks. dr hab. Karol Jasiński. – Socjolog religii Peter Berger traktuje sacrum jako tajemniczą i budzącą grozę siłę, pewną moc, której człowiek doświadcza w kontakcie z różnymi przedmiotami czy też bytami, zjawiskami. Sacrum może mieć wymiar teistyczny (Bóg osobowy) albo nieteistyczny. Współczesna profesor filozofii politycznej Chantal Delsol zauważa, że dzisiaj mamy do czynienia z pewną zmianą w sposobie pojmowania sacrum. Ono nie ma sztywnych granic, jest rozproszone, płynne.

Wykładowca z Wydziału Teologii UWM przywołał jedną ze współczesnych definicji sacrum.

– Sacrum możemy współcześnie definiować w trzech aspektach. Po pierwsze, jest ono dzisiaj rozumiane jako pewna wartość dla człowieka. Po drugie, jako obiekt, któremu człowiek oddaje cześć. Po trzecie – coś, czemu człowiek oddaje swoje życie – tłumaczył ks. dr hab. Jasiński podczas prelekcji. –  Sacrum jest obecne w sferze estetyki, nauki, etyki, kultury, ekonomii i polityki. Jeżeli człowiek się oddaje któremuś z tych obszarów życia, to może być to też rozumiane jako sacrum. Dzisiaj stają się nim różne ideologie społeczne. Współcześnie sacrum nie jest utożsamiane z religią i boskością w sensie Boga osobowego, jak my to rozumieliśmy jeszcze do niedawna w kulturze europejskiej. Obecnie jest czymś, co jest wartościowe dla człowieka, czemu oddajemy swoje życie, poświęcamy swoją uwagę i w co się też bardzo mocno angażujemy.

Dr Ewelina M. Mączka z Katedry Teologii Moralnej i Nauk o Rodzinie UWM przybliżyła temat „Globalny kryzys wolności religijnej? Prześladowania na tle religijnym w erze deklarowanej tolerancji”, a dr Maria Piechocka-Kłos z Katedry Filozofii i Prawa Kanonicznego UWM opowiadała o granicach Imperium Rzymskiego i ekspansji wczesnego chrześcijaństwa.

Dr Ewelina Mączka z UWM zwróciła uwagę na indywidualizację wierzeń.

– Coraz więcej osób odchodzi od tradycyjnej struktury religijnej, wybierając duchowość poza klasycznymi instrukcjami i ramami. Świetnym przykładem jest duchowość obecna w internecie na social media. Szybki rozwój technologii i internetu oraz globalizacja umożliwiają z jednej strony pewną swobodę religijną, a z drugiej przyczyniają się do konfliktów z powodu różnych światopoglądów. Wolność religijna to jedno z tych podstawowych praw człowieka, które gwarantuje możliwość wyznawania, praktykowania i manifestowania swojej religii bądź przekonań bez obawy przed represjami – mówiła dr Ewelina Mączka z Wydziału Teologii UWM. –  Wolność religijna w ujęciu globalnym jawi się jako temat trudny i wielopłaszczyznowy. W kontekście ponowoczesności nie jest już tylko kwestią prawną, ale również dynamicznym procesem, w którym dochodzi do negocjacji wartości w społeczeństwach wielokulturowych. Dziś w wielu państwach na świecie dochodzi do sporów dotyczących miejsca religii w przestrzeni publicznej.

Konferencja zakończy się w środę 26 czerwca.

Organizatorami wydarzenia są Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Wydział „Artes Liberales” UW, Wydział Teologii UWM, Wydział Społeczno-Ekonomiczny UKSW oraz Misyjne Seminarium Duchowne Księży Werbistów w Pieniężnie i Fundacja Studiów Międzynarodowych. 

Anna Wysocka

fot. materiał organizatorów