W Olsztynie na konferencji naukowej „Komisja Edukacji Narodowej i jej Dziedzictwo” obradowali przedstawiciele różnych ośrodków naukowych w Polsce, m.in. Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu im Adama Mickiewicza w Poznaniu Uniwersytetu Kaliskiego, Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a także z zagranicy.

– Bardzo się cieszymy, że to właśnie w Olsztynie mogliśmy świętować 250. rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej. Jest to bardzo ważna instytucja, bo do tej pory uznawana za pierwsze w naszym kraju i Europie, a drugie na świecie Ministerstwo Oświaty. KEN to duma Polaków. W ciągu kilkunastu lat swojej działalności ustaliła strukturę systemu szkolnego. Wyodrębniono szkoły główne w Krakowie i Wilnie, które otrzymały nazwy Szkoły Głównej Koronnej i Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego, i podlegające im szkoły wydziałowe oraz najniższe, parafialne. Do szkół parafialnych wprowadzono język polski i nowe przedmioty, takie jak historia i wychowanie fizyczne – mówi dr Maria Radziszewska, sekretarz komitetu organizacyjnego i adiunkt w Katedrze Pedagogiki Ogólnej i Opiekuńczej UWM oraz przewodnicząca Komisji Edukacji Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. – Zainteresowano się też sytuacją nauczycieli. W 1776 roku w strukturze KEN powstało Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które m.in. wizytowało szkoły. Prelegenci na konferencji zwrócili uwagę, że te wizytacje trwały nawet trzy miesiące, bo wtedy trzeba było jeździć bryczką od szkoły do szkoły. Sprawdzenie szkół było wykonywane co roku. Towarzystwo to opracowało 29 ksiąg i podręczników, w tym pomoce dla nauczycieli, z których korzystano przez długie lata. Żeby te książki powstały, trzeba było ogłaszać konkursy i zlecać ich napisanie.

Dzieło Komisji Edukacji Narodowej jest cały czas aktualne i zwraca uwagę na wartość edukacji.

– Komisja Edukacji Narodowej powstała w okresie trudnym w Polsce, gdy edukacja była dla uprzywilejowanych. Wtedy znana była warszawska placówka Collegium Nobilium, prowadzona przez pijarów, która zwracała uwagę na wykształconego obywatela. Komisja chciała edukować całe społeczeństwo. Mamy efekty, bo kolejne pokolenia, które zostały wykształcone w czasach KEN, chciały walczyć o polskość i doprowadziły do tego, że wywalczyliśmy niepodległość. Na konferencji wielu prelegentów podkreślało, że edukacja stawiana była w II poł. XVIII wieku na pierwszym miejscu poza innymi ważnymi aspektami, jak na przykład wojskowość – mówi dr Maria Radziszewska. I dodaje: – Mieliśmy też wystąpienie studentów z Koła Naukowego Wczesnej Edukacji, którzy pokazali, że warto zawsze nawiązywać w edukacji do wartości dobra, prawdy i piękna. Poruszaliśmy temat, jak ważna jest edukacja i że nie powinniśmy na niej oszczędzać, bo jeśli naród jest wykształcony, to zawsze znajdzie rozwiązanie w trudnej sytuacji.

Prof. Stanisław Achremczyk z Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, jeden ze współorganizatorów, przedstawił sylwetkę Ignacego Krasickiego i to, jak włączał się on w dzieło Komisji Edukacji Narodowej. Dr Radziszewska wystąpiła z referatem o zasłużonych na Warmii i Mazurach.

– Przytaczałam nazwiska działaczy naukowych i nauczycieli, którzy przyczynili się po II wojnie światowej do organizacji szkolnictwa na naszym terenie na różnych szczeblach organizacyjnych i w różnych typach szkół – mówi dr Radziszewska.

Organizatorami konferencji byli: Katedra Pedagogiki Ogólnej i Opiekuńczej Wydziału Nauk Społecznych UWM (kierownik: prof. zw. Józef Górniewicz) i Komisja Edukacji Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie we współpracy z Warmińsko-Mazurskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie, Instytutem Północnym im Wojciecha Kętrzyńskiego i Polskim Towarzystwem Pedagogicznym Oddział w Olsztynie. Obrady, sesje naukowe i warsztaty odbywały się w Domu Polskim, dzięki uprzejmości dyrektora Instytutu Północnego dr Jerzego Kiełbika.

Konferencja odbywała się pod patronatem Towarzystwa Historii Edukacji i dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie dr hab. Joanny Ostrouch-Kamińskiej, prof. UWM.

Wydarzeniami towarzyszącymi były wernisaże wystawy posterowej pt. „Komisja Edukacji Narodowej 1773-1794” w Domu Polskim w Olsztynie  (obecnie w siedzibie WNS UWM) oraz wystawy w Oddziale Zbiorów Specjalnych Biblioteki Głównej UWM pt.  „Aby zawsze mieć przed oczyma ten jedyny nauk i ksiąg cel, pożyteczność w życiu i społeczeństwie ludzkim” – podręczniki dla uczniów i nauczycieli z lat 1812-1918 ze zbiorów olsztyńskich bibliotek. Obie wystawy nadal dostępne są dla zwiedzających.

Anna Wysocka

fot. Janusz Pająk