Projekt badawczy, którego kierownikiem jest dr hab. Adam Bieranowski, prof. UWM z Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego, wpisuje się w zachodzący obecnie proces transformacji energetycznej. Podczas spotkania eksperci z Polski i zagranicy wymienili między sobą doświadczenia naukowe i praktyczne. Była to też znakomita okazja do promowania wyników badań, które, w związku z rosnącą popularnością odnawialnych źródeł energii, z łatwością znajdą swoje praktyczne zastosowanie, ułatwiając przechodzenie na korzystanie z alternatywnych źródeł energii.

Międzynarodowe obrady

Konferencja zgromadziła prawie 30 prelegentów z Polski i zagranicy, a także biernych uczestników zainteresowanych poruszanymi zagadnieniami. Obrady były transmitowane również online za pośrednictwem serwisu YouTube, dzięki czemu mogły one dotrzeć do jeszcze szerszego grona odbiorców.

– Referaty dotyczyły m.in. służebności w sektorze OZE, użytkowania nieruchomości w celu posadowienia urządzeń, jak również zagadnień związanych z morską energetyką wiatrową i ochroną inwestycji na poziomie międzynarodowym, służebności w prawie austriackim czy analizy prawa rzeczowego szwajcarskiego i tamtejszej praktyki w przedsięwzięciach w OZE. Prelegenci koncentrowali się ponadto na aspektach kontraktowych, finansowych i etycznych inwestycji OZE. Omawiali m.in. kwestie konsorcjów inwestorskich, ramy prawne rozbudowy farm wiatrowych w Europie Zachodniej, rolę taksonomii UE w finansowaniu zielonych inwestycji, solidarności energetycznej w UE i jurysdykcji w sporach transgranicznych dotyczących instalacji OZE – wyjaśnia prof. Adam Bieranowski w rozmowie z „Wiadomościami Uniwersyteckimi”.

Projekt badawczy jest realizowany we współpracy z Hochschule für angewandte Wissenschaften w Niemczech, a współfinansuje go Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki. Podczas konferencji nie zabrakło więc odniesień do niemieckiego systemu prawnego, a także poszukiwania podobieństw i różnic w stosunku do jego polskiego odpowiednika. 

– Odniesienie się do niemieckiej myśli prawniczej uzasadnia wiele okoliczności. Ekspansja sektora OZE postępuje bardzo szybko. Udział w zużyciu energii elektrycznej brutto z tych źródeł wynosił niedawno około 38 proc., a zgodnie z planami rządu federalnego ma wzrosnąć do 65 proc. do 2030 roku. Trend ten wpisuje się w wytyczony przez UE proces transformacji energetycznej. Towarzyszą temu wszechstronne i pogłębione badania nad rodzajami praw do nieruchomości, których ustanowienie jest przydatne w działalności energetycznej i sposobami wzmocnienia sytuacji prawnej właściciela urządzeń generujących energię i banku finansującego taką inwestycję – wyjaśnia prof. Bieranowski.

Wyniki badań projektu oraz sprawozdanie z konferencji zostaną opublikowane w pierwszym numerze w 2026 r. czasopisma „Dyskurs Prawniczy i Administracyjny”, które wydają pracownicy Instytutu Nauk Prawnych Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Polsko-niemieckie spojrzenie na OZE

Projekt badawczy pt. „Prawnorzeczowe instrumenty ochrony i wzmocnienia inwestycji w odnawialne źródła energii” powstał z myślą o dokonaniu prawnoporównawczej analizy rozwiązań funkcjonujących w polskim oraz niemieckim porządku prawnym. Została ona również uzupełniona odniesieniami do rozwiązań legislacyjnych przyjętych w systemach prawnych innych państw – np. we Francji lub w Szwajcarii.

– Badania sprowadzały się głównie do zdiagnozowania problemów prawnych i analizy regulacji prawnych przyjętych w obcych porządkach prawych, przy szerokim uwzględnieniu występujących tam poglądów nauki i praktyki. Ogólnie rzecz ujmując, wskazały one na rosnące znaczenie prawa rzeczowego w procesie ochrony i wzmocnienia inwestycji w odnawialne źródła energii oraz konieczność wprowadzenia ułatwień i zachęt dla inwestorów przez polskiego prawodawcę – podkreśla prof. Adam Bieranowski.

Szczegółowe cele projektu sprowadzają się do odpowiedzi na pytania węzłowe, nie tylko z naukowego punktu widzenia, ale również doniosłe z perspektywy przedsiębiorców energetycznych, instytucji finansujących inwestycje oraz właścicieli nieruchomości zajmowanych pod urządzenia OZE.

– Kluczową kwestią jest np. określenie statusu prawnorzeczowego urządzeń fotowoltaicznych, farm wiatrowych i wodnych, czyli ustalenie, czy są one własnością inwestora, czy też stają się częścią składową gruntu. Pierwszy wariant, czyli prawne „oderwanie urządzeń od nieruchomości” daje szerokie możliwości przedsiębiorcy i instytucji finansującej. Inwestor może uzyskać kredyt na sfinansowanie przedsięwzięcia w OZE, przeznaczając na zabezpieczenie wierzytelności kredytowej właśnie te urządzenia. Skoro jest ich właścicielem, może także odpłatnie zbyć te urządzenia. Prowokuje to kolejne zagadnienia prawne. Samo zbycie urządzeń nie oznacza, że ich nabywca staje się automatycznie uprawniony do korzystania z cudzej nieruchomości w celu dalszej eksploatacji urządzeń generujących energię. Dlatego wnikliwej analizy wymaga zbadanie przydatności wykorzystania różnych typów praw do nieruchomości – wyjaśnia prof. Adam Bieranowski.

Badania prowadzone w ramach projektu pozwalały również spojrzeć na tę problematykę z perspektywy właścicieli nieruchomości sąsiednich i rozważyć kwestię stopnia dopuszczalnego oddziaływania urządzeń OZE na otoczenie, czyli m.in. poziomu hałasu czy wibracji.  

mw