Otwarcia krakowskiej odsłony Światowego Kongresu Kopernikańskiego wraz z rektorem UJ prof. Jackiem Popielem dokonali rektorzy: Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu prof. Andrzej Sokala, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie prof. Jerzy Przyborowski, także sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki prof. Włodzimierz Bernacki i prof. Jarosław Włodarczyk z Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Prof. Jacek Popiel, rektor UJ, a więc i spadkobierca Macieja z Kobylina, który Kopernika przyjmował w progi Akademii Krakowskiej, przypominał: – Wielowiekowe znakomite dziedzictwo Mikołaja Kopernika, uczonego, który swoje obowiązki wobec społeczeństwa rozumiał szeroko, jest dla społeczności uczonych źródłem trudnych do przecenienia korzyści poznawczych, lecz także najzupełniej konkretnych zobowiązań. Pragnę w związku z tym wyrazić głębokie przekonanie, że nasza działalność (…) musi być mocno osadzona w szerokim kontekście społecznym. Prowadząc poszukiwania, winniśmy jednocześnie orędować na rzecz zasad i wartości fundamentalnych dla całego demokratycznego świata, angażując się osobiście w obronę norm i praw konstytutywnych dla kultury i cywilizacji zachodniej. Mikołaj Kopernik przekazuje współczesnym pokoleniom (…) przekonanie, że nauka musi być otwarta, a naukowiec w swoich badaniach musi być nie tylko wolny, ale również niesłychanie odważny.

– 19 lutego rozpoczęliśmy wędrówkę za Kopernikiem i z Kopernikiem – mówił z kolei prof. Jerzy Przyborowski, rektor UWM. – Rozpoczęła się w Toruniu, gdzie się urodził. Kroczymy przez miejsca wyjątkowe – Kraków, bo tutaj, na Akademii Krakowskiej, podjął studia w zakresie nauk wyzwolonych. Jednak chciałbym podkreślić, że nie byłoby to możliwe, gdyby nie jego protektor – jego krewny i zarazem biskup warmiński Łukasz Watzenrode, który sfinansował mu studia zarówno w Polsce, jak i za granicą. Za jego przyczyną został również kanonikiem warmińskim. W ten sposób rozpoczął drogę do wszystkich swoich osiągnięć (...). Najważniejsze z nich to oczywiście dzieło „De Revolotionibus...”, ale uczestniczył również m.in. w zjazdach stanów pruskich – to z Warmii jeździł do różnych miast, gdzie wykazywał nie tylko umiejętności dyplomatyczne, ale także polityczne. W Grudziądzu ogłosił traktat „Tractatus demonetis”, czyli traktat o biciu pieniądza. Będąc zarządcą dóbr kapitulnych, wykazywał się dbałością o społeczność Warmii. Wszystkie umiejętności, które uzyskał, studiując w Krakowie oraz na włoskich uniwersytetach, wykorzystał w codziennym życiu na Warmii.

Rektor UWM zaprosił wszystkich zebranych do udziału w olsztyńskiej odsłonie Światowego Kongresu Kopernikańskiego.

– Od 21 do 24 czerwca będziemy mieć dyskutować o Koperniku i jego działalności na Warmii. Będzie również okazja do tego, aby zapoznać się ze śladami jego życia – artefaktami, które towarzyszyły mu na co dzień. Zapraszam na Warmię, do Olsztyna, do Muzeum Warmii i Mazur, do Muzeum Archidiecezji Warmińskiej oraz na Wzgórze Katedralne, gdzie w 2010 roku ponownie złożono szczątki Kopernika i gdzie można oddać mu hołd –  mówił prof. Przyborowski.

Po Olsztynie Światowy Kongres Kopernikański po raz drugi zawita do Torunia. O jego organizacji w mieście rodzinnym astronoma mówił rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

– Przygotowaliśmy trzy sesje naukowe – zdradził zebranym w Krakowie gościom prof. Andrzej Sokala, rektor UMK. – Tematem przewodnim pierwszej z nich będzie historia astronomii. Podczas tej sesji będziemy rozważali stan obecny badań nad astronomią przedkopernikańską, astronomią Kopernika oraz podyskutujemy o tej najwcześniejszej recepcji dzieła Kopernika „De Revolutionibus”. Następnie odbędzie się część kulturoznawcza. Kulturoznawcy, językoznawcy, historycy oraz historycy sztuki będą ustalać pozycję Mikołaja Kopernika w szeroko rozumianej kulturze. Trzecia sekcja będzie poświęcona historii medycyny, a tematem przewodnim będą podróże medyczne w Europie Środkowo-Wschodniej od czasów Kopernika po wiek XX. Tym częściom ściśle naukowym będą towarzyszyć różne inne wydarzenia, m.in. popularno-naukowe. Chciałabym zwrócić uwagę na jedno z nich: równo 100 lat temu powstało w Toruniu Polskie Towarzystwo Astronomiczne, więc tak się składa, że w tym roku obchodzi setny jubileusz, który będzie świętowany w Toruniu w ramach Światowego Kongresu Kopernikańskiego. Już dzisiaj zapraszam państwa do Torunia na obrady oraz na uroczyste zakończenie Światowego Kongresu Kopernikańskiego.

W swoim wystąpieniu prof. Włodzimierz Bernacki, mówił, że Mikołaj Kopernik inspiruje nas do podążaniu w kierunku prawdy i wyzwala chęć podważania błędnych teorii, które są konsekwencjami niedostatecznego rozeznania naszej rzeczywistości.

– Czytajmy Kopernika – zachęcał z kolei prof. Jarosław Włodarczyk z Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauki. I przypomniał: – Za pięknem nauki stoi przemożna siła źródeł historycznych.

Po wystąpieniach okolicznościowych i oficjalnym rozpoczęciu Kongresu wykład inaugurujący krakowskie obrady wygłosił ks. prof. dr hab. Michał Heller. Jak przyznał, było to dla niego ważne wydarzenie.

–  To dla mnie zaszczyt móc wygłosić wykład inauguracyjny na krakowskiej odsłonie Światowego Kongresu Kopernikańskiego –  mówił ks. prof. Heller. –  Obchodzę tutaj również swój osobisty jubileusz, ponieważ pół wieku temu miałem zaszczyt wygłosić wykład otwierający podczas krakowskiego międzynarodowego kongresu kopernikańskiego – było to w 1973 roku. Był on poświęcony modelom kosmologicznym. Czas mija błyskawicznie i oto dzisiaj jesteśmy 50 lat po tym wydarzeniu i po raz kolejny mam zaszczyt skierowania do państwa mojego wystąpienia.

W swoim wystąpieniu ks. prof. Heller mówił o „Teorii względności Mikołaja Kopernika”.

– Wszyscy wiedzą, że „Kopernik wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”, ale tylko lepiej poinformowani wiedzą, że w rzeczywistości był to znacznie bardziej prozaiczny zabieg – po prostu zamiana układu odniesienia związanego z Ziemią na układ związany ze Słońcem. Z pewnością jest to ogromne osiągnięcie, ale żeby je wiązać z teorią względności i przypisywać Kopernikowi? W tym kontekście możemy uznać Kopernika za prekursora teorii względności, jeszcze przed Einsteinem. Jeśli popatrzymy na to z perspektywy lokalnej, tego, co się działo w czasach Kopernika, to rzeczywiście nie ma podstaw do utożsamiania Kopernika z rewolucją Einsteina. W tamtych czasach, jeśli w ogóle posługiwano się pojęciem układu odniesienia, to czyniono to w sposób czysto intuicyjny, a nie w sposób dorozumiany. Rzecz w tym, że wielkie rewolucje naukowe postrzegane z perspektywy lokalnej nigdy na takie nie wyglądają. Dlatego proponuję, abyśmy spojrzeli dzisiaj na to z perspektywy globalnej – tłumaczył.

W programie tego dnia znalazły się także sesje plenarne: „Rewolucja i kryzys w nauce: nauka płynąca z przeszłości i spojrzenie w przyszłość” i „Rewolucja (kopernikańska) w ekonomii” oraz wykład prof. Michela De Vroey'a pt. „The ‘Empirical Turn in Economics’, A Copernican Turn or a Return of the Pendulum?”.

W czwartek (25 maja) zaplanowano w Krakowie wykład „T. Gresham, M. Kopernik czy N. Oresme? Z historii prawa gorszego pieniądza” oraz kilka paneli dyskusyjnych w części filozoficznej („How Copernicus saw the world?”, „Science and the evolution of worldviews”, „Evolution or revolution: on progress in science”, „The future of science”) oraz w części ekonomicznej („Fiscal-Monetary Policy Nexus”, „Evolution of the International Financial System”, „Korzyści z ustabilizowania i otwarcie polskiej gospodarki na wymianę”, „O naprawie monety – od kopernikańskiej teorii pieniądza do współczesnych dylematów polityki monetarnej i fiskalnej w odpowiedzi na kryzys energetyczno-klimatyczny”).

W programie ostatniego dnia kongresu znalazły się: wykład „The Anthropic Principle”, dyskusje panelowe („Is the Universe Fine-Tuned for Life?”, „Prognozowanie makroekonomiczne. Teoria i praktyka”, „Rewolucja cyfrowa i jej konsekwencje dla sfer finansowej i realnej gospodarki”) oraz dyskusje plenarne („The Rational Universe” i „The Human Universe”).

>>> PROGRAM KRAKOWSKIEJ CZĘŚCI ŚKK

dbp, mw

Fot. Adam Koprowski/ Uniwersytet Jagielloński w Krakowie