Wydział Humanistyczny UWM świętował Dzień Języka Ojczystego

25 Lutego 2025

Aktualności

Doświadczanie języka polskiego od strony językoznawczej i literaturoznawczej zaoferowali społeczności Wydziału Humanistycznego pracownicy i studenci Katedry Języka Polskiego i Katedry Literatury Polskiej z okazji Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego.

– Święto języka odbywa się na Wydziale Humanistycznym codziennie, poprzez dydaktykę na kierunkach filologicznych, a w szczególności na polonistyce. Rozkładamy język polski na czynniki pierwsze, pokazujemy jego piękno, różnorodność, historię – mówił prof. dr hab. Mariusz Rutkowski, językoznawca i dziekan Wydziału Humanistycznego podczas oficjalnego otwarcia Dnia Języka Ojczystego na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim. – Zmiany zachodzące w języku dają nam pretekst do przyglądania się im. Zmienia się też sposób postrzegania języka i „ubierania” go w normy. My, językoznawcy, spoglądamy na niego trochę bardziej wnikliwie, starając się pokazać, co jest trwałe, co normatywne, błędne oraz czego powinniśmy unikać. Nie są nam obojętne również etyczne konteksty używania języka. Musimy pamiętać o tym, że język może być zalążkiem niepożądanych zjawisk społecznych. Dziękuję organizatorom za podjęcie trudu zorganizowania po raz kolejny dnia refleksji nad językiem.

– Definicji języka jest multum – gdybym chciała wymienić je wszystkie, to posnęlibyście tu wszyscy jak w bajkach i obudzilibyście się za sto lat. Zatem podzielę się moją ulubioną, a mianowicie, że język jest narzędziem kultury. Dzisiejsze spotkanie dowodzi, że jesteśmy zainteresowani tym, aby używać tego narzędzia w sposób profesjonalny, dla dobra nas wszystkich, a to jest bardzo pozytywne – dodała prof. dr hab. Alina Naruszewicz-Duchlińska, językoznawczyni i kierowniczka Katedry Języka Polskiego, jedna z organizatorek wydarzenia.

Z kolei dr hab. Iwona Maciejewska, prof. UWM odwołała się do jednego z najstarszych polskich tekstów pt. „Żywot Ezopa Fryga", cytując fragment, w którym legendarny bohater, Ezop, ukazany w tym tekście jako niewolnik, opowiada swojemu panu o języku.

– Przywołałam te fragmenty po to, aby uświadomić wszystkim, jak wielka siła tkwi w języku, w umiejętnym jego wykorzystaniu. Jeśli potrafimy o niego zadbać jako społeczeństwo, możemy wiele osiągnąć, ale też wiele złego zrobić, o czym mówią nam ostatnie niepokojące obserwacje dotyczące mowy nienawiści – mówiła kierowniczka Katedry Literatury Polskiej.

Zapisać trudne słowa

Pierwszym zadaniem, z jakim przyszło zmierzyć się uczestnikom Dnia Języka Ojczystego, było dyktando autorstwa dr. Sebastiana Przybyszewskiego z Katedry Języka Polskiego. Układając jego treść, naukowiec kontynuował pewną miłosną historię – tym razem zakochany napisał list do francuskiej kochanki z dalekiej delegacji w Papui Nowej Gwinei.

– Pisząc tekst tego dyktanda, chciałem zaprosić do zmierzenia się z napisaniem słów, które obijają nam się o uszy, ale zapisujemy je zdecydowanie rzadziej. Dyktanda są bardzo specyficznymi tekstami – trochę kreatywnymi, trochę zabawnymi. Tegoroczne było najeżone słowami, które mogą sprawiać problem w pisowni, ale trudno mi wskazać poziom trudności, bo – jak wiemy – jest to pojęcie względne – wyjaśniał dr Sebastian Przybyszewski.

Dyktando podczas Dnia Języka Ojczystego
Fot. Janusz Pająk

Najmniejszą liczbę błędów popełniła Maria Szymańska, studentka filologii polskiej.

– Jestem bardzo zaskoczona wynikiem, jaki uzyskałam. Po wszystkim napisałam nawet na czacie naszego roku, że oficjalnie chciałabym przeprosić osobę, która będzie sprawdzała moje dyktando (śmiech). Był to bardzo trudny i bardzo podchwytliwy tekst. Zauważyłam, że dr Sebastian Przybyszewski wykorzystał to, że nie zostały jeszcze wprowadzone najnowsze zmiany w ortografii. Wydaje mi się, że kluczem do sukcesu w pisaniu dyktand jest oczytanie. Jestem teraz na specjalizacji edytorskiej i wydaje mi się, że gdy zwracam uwagę na to, jakie błędy popełniają inni, to łatwiej jest mi znaleźć błędy u siebie – mówiła Maria Szymańska.

Emocje po bardzo wymagającym dyktandzie nie zdążyły opaść, a już rozpoczął się quiz językowy „Sprawdź, czy jesteś sigmą!” przygotowany przez Marię Doroszczak i Dominikę Bednarczyk, studentki filologii polskiej. Ponad sześćdziesięciu uczestników zmierzyło się z pytaniami dotyczącymi poprawności językowej i wiedzy o literaturze. Najlepiej, ale także najszybciej, odpowiadała Julia Gadomska, studentka olsztyńskiej polonistyki.

Nowe odczytania literackich zabytków

Gościem specjalnym tegorocznego Dnia Języka Ojczystego na UWM był prof. dr hab. Tomasz Mika, ceniony historyk języka z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Naukowiec wygłosił wykład otwarty poświęcony nowym odczytaniom najbardziej znanych polskich tekstów średniowiecznych, takich jak „Kazania świętokrzyskie”, „Bogurodzica” czy „Lament świętokrzyski”.

– W ostatnich latach w obszarze filologii staropolskiej, a zwłaszcza językoznawstwa historycznego, zweryfikowano bardzo wiele utartych poglądów na temat tego, czym były, do kogo były adresowane i w jakich okolicznościach powstawały najstarsze polskie i polsko-łacińskie teksty średniowieczne. Początki języka polskiego wydają mi się bardzo atrakcyjne, ponieważ tak, jak rzeki nie można oderwać od jej źródeł, tak współczesnego języka polskiego nie da się oderwać od przeszłości. My, językoznawcy historyczni, zwykliśmy mówić, że w każdym zdaniu, które wypowiadamy, jest po trosze średniowiecza, renesansu, oświecenia i dwudziestolecia międzywojennego. Po prostu w każdym stanie języka znajdują się ślady stanów wcześniejszych. Przyglądanie się temu, co określamy mianem zabytków, jest w gruncie rzeczy sposobem na zrozumienie dziejów polszczyzny – mówił „Wiadomościom Uniwersyteckim” prof. Tomasz Mika, uzasadniając wybór tematu wykładu otwartego z okazji Dnia Języka Ojczystego.

Naukowiec poproszony o przekazanie refleksji, która jego zdaniem powinna towarzyszyć nam nie tylko w Dniu Języka Ojczystego, ale także na co dzień, zwrócił uwagę na to, aby starać się nawiązywać jak najbliższe relacje z językiem.

– My żyjemy w języku i im lepiej go zrozumiemy, im będziemy mu bliżsi, tym lepiej będziemy rozumieć samych siebie, ale także lepiej będziemy się komunikować, myśleć o innych ludziach i o świecie. Dlatego warto do języka podchodzić nie pragmatycznie, ale z pasją, starać się go rozpoznać, pomyśleć o nim głębiej, bo w gruncie rzeczy doskonaląc nasze myślenie o języku, doskonalimy samych siebie i nasze relacje z bliskimi – dodał prof. Tomasz Mika.

Prof. Tomasz Mika podczas wykładu otwartego z okazji Dnia Języka Ojczystego na UWM
Fot. Janusz Pająk

Trzcina Kortowa dla młodych poetów

Zgodnie ze zwyczajem Dzień Języka Ojczystego stał się pretekstem do rozstrzygnięcia Konkursu Literackiego o Trzcinę Kortowa, skierowanego do uczniów szkół ponadpodstawowych i studentów. Do jego XIV edycji zarówno uczniowie, jak i studenci zgłosili dwadzieścia dwa zestawy wierszy (po trzy teksty każdy).

– Tematyka zgłoszonych na konkurs utworów nie odbiega od tej, która pojawia się rokrocznie. Młodzi ludzie są najbardziej skupieni na własnych emocjach – dominuje miłość, rozczarowanie, zawody, lęki, stany depresyjne, ale to nie oznacza, że nie są opisywane chwile szczęścia. Bardzo ważne jest to, że młodzi ludzie nie zamykają się w bańce własnej prywatności, ale zauważają też problemy otaczającego świata. Wojny w Ukrainie czy na Bliskim Wschodzie powodują, że więcej wierszy dotyka przemocy i śmierci – analizuje prof. dr hab. Beata Tarnowska, literaturoznawczyni z Katedry Literatury Polskiej i przewodnicząca jury Konkursu Literackiego o Trzcinę Kortowa.

Drugie miejsce wśród studentów zajęła Amelia Malinowska, studentka filologii polskiej i sztuk wizualnych na UWM, która niedawno wydała tomik poezji pt. „utkano cię z fal i świateł”, który ukazał się nakładem wydawnictwa Mamiko.

– Jestem mile zaskoczona werdyktem. Otrzymałam e-mail z wiadomością, że przyznano mi jakieś wyróżnienie, ale nie zdradzono w nim, jakie konkretnie. W grudniu wyszłam wreszcie z szuflady, publikując tomik poezji, więc uznałam, że wypada zgłosić się do konkursu o Trzcinę Kortowa. Jeden tekst opowiada o samotności artysty. Ta samotność jest przykra, ale z drugiej strony może dawać wolność. Drugi tekst jest o alternatywnych wersjach rzeczywistości, które chcielibyśmy, żeby się wydarzyły, ale nigdy się nie wydarzają, co sprawia, że cierpimy. Natomiast trzeci tekst traktuje o przygniataniu nas przez wszystko, co się dookoła dzieje – opowiadała Amelia Malinowska.

Studentki wyróżnione w XIV edycji Konkursu Literackiego o Trzcinę Kortowa
Fot. Janusz Pająk

Zwyciężczynią w kategorii uczniowie szkół ponadpodstawowych została Oliwia Klepaczko z III LO w Olsztynie. Młoda poetka ma nadzieję, że jej twórczość pomoże innym poradzić sobie z różnego rodzaju problemami.

– Do udziału w konkursie namówił mnie polonista, ponieważ od zawsze lubiłam pisać i tworzyć poezję. Jestem dumna z siebie i wdzięczna, że mogę tutaj być i odbierać tę nagrodę. To jest coś wspaniałego! Pisanie poezji jest dla mnie ucieczką od różnych myśli, pomaga poukładać wszystko w głowie. Moje wiersze opowiadają o problemach dwudziestego pierwszego wieku – o nałogach, ucieczce, depresji, duszeniu w sobie problemów. Mam nadzieję, że moje wiersze pomogą komuś wyjść z trudnej sytuacji – mówiła Oliwia i przyznała, że rozważa podjęcie studiów na kierunku filologia polska na UWM.

Podczas Dnia Języka Ojczystego uhonorowano również studentów, którzy angażują się w działania na rzecz kierunku, np. organizując rozmaite wydarzenia na wydziale albo pomagając w prowadzeniu profili w mediach społecznościowych filologii polskiej.

Przypomnijmy, że częścią obchodów Dnia Języka Ojczystego na UWM był również konkurs recytatorski pt. „Polska poezja XX i XX wieku”, w którym wzięło udział ponad trzydziestu uczniów ze szkół ponadpodstawowych z województwa warmińsko-mazurskiego. W kategorii recytacja zwyciężyła Blanka Niezgoda, a w kategorii poezja śpiewana Zuzanna Szpakowska.

Marta Wiśniewska

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego został ustanowiony 17 listopada 1999 r. przez UNESCO. Obchodzi się go 21 lutego na pamiątkę wydarzeń w Dhace, stolicy Bangladeszu, które miały miejsce w 1952 r. Wówczas na ulice tego miasta wyszły tysiące studentów domagających się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego, a pięciu z nich zginęło. Celem tego dnia jest uświadamianie, jak wielka jest różnorodność i wartość języków ojczystych.