Organizowane przez Wydział Teologii UWM sympozjum familiologiczne odbyło się w czwartek 12 czerwca 2025 na platformie Google Meet. Uczestniczyli w nim eksperci z Polski, Austrii, Niemiec, Chin, USA, Włoch, Meksyku i Boliwii. Tematem przewodnim była „(R)ewolucja małżeństwa i rodziny w erze nowych technologii. Refleksje interdyscyplinarne”.

Wydarzenie składało się z czterech sesji tematycznych: Obecność, tożsamość i wspólnota w epoce wirtualnej; Tożsamość, miłość i małżeństwo w epoce algorytmu; Rodzina, komunikacja i relacje ponowoczesne w świecie wirtualnym oraz Małżeństwo, technologia i seksualność w społeczeństwie informacyjnym.

– Świat wirtualny przestał już być dodatkiem, a stał się nowym środowiskiem życia, przestrzenią działania, a dla wielu również przestrzenią budowania tożsamości i przynależności. Wpływ nowych technologii jest szczególnie widoczny w rodzinach, które przeżywają pewnego rodzaju rewolucję – mówiła podczas otwarcia sympozjum dr Sylwia Mikołajczak, prodziekan ds. studentów na Wydziale Teologii UWM. – Spotykamy się wspólnie, aby odpowiedzieć m.in. na pytania, co oznacza dzisiaj być obecnym w świecie, gdy fizyczna obecność coraz częściej ustępuje miejsca cyfrowej, jak nowe technologie kształtują więzi małżeńskie i więzi rodzinne, jakie niosą szanse i zagrożenia.

Podkreśliła, że wydarzenie stanowi próbę interdyscyplinarnej odpowiedzi na te pytania, bo prelegenci przyjrzą się tym zagadnieniom z różnych perspektyw: teologicznej, psychologicznej, socjologicznej, kulturowej, filozoficznej.

– Wierzę, że wymiana myśli, refleksji i doświadczeń pozwoli nam nie tylko lepiej zrozumieć tę nową rzeczywistość, ale także odpowiedzialnie ją współtworzyć – dodała dr Sylwia Mikołajczak.

Kontekst filozoficzny i kulturowy

Jednym z prelegentów był prof. Michael Wladika, prorektor i dziekan Katholische Hochschule ITI w Trumau w Austrii, profesor filozofii chrześcijańskiej. W wykładzie „Gdzie istnieje rodzina? Rzeczywista obecność a światy wirtualne” zwracał uwagę na potrzeby człowieka, który został stworzony do miłości, do relacji. Stawiał pytania, czy i na ile świat wirtualny może te potrzeby zaspokoić. Z kolei ks. prof. Kazimierz Rynkiewicz z Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium w Niemczech, mówił o zmianach w kulturze i wyzwaniach dla obecnej rodziny.

– Pojęcie kultury ma nie tylko uniwersalne odniesienie hermeneutyczne, ponieważ holistycznie dotyczy języka, nauki, moralności, religii, sztuki, technologii itp., ale także uniwersalne odniesienie ontologiczne, ponieważ musi podlegać zmianom we wszystkich obszarach. Każdej zmianie w sferze kultury towarzyszy twórczy dynamizm umysłu, skierowany na rozpoznanie rzeczywistości i kształtowanie relacji społecznych, takich jak małżeństwo, rodzina, grupa społeczna, naród – mówił ks. prof. Kazimierz Rynkiewicz. I dodał: – Aby przeprowadzić solidną analizę relacji międzyludzkich, konieczne jest wcześniejsze prawidłowe rozpoznanie sytuacji w ciągle zmieniającym się świecie. Dotyczy to również relacji w małżeństwie i rodzinie. W ten sposób można lepiej budować i kontrolować dynamikę rozwijającego się procesu „inkulturacji”.

Chińskie social media i wyidealizowane obrazy macierzyństwa

Nadia Urban jest doktorantką na East China Normal University w Szanghaju. Od kilku lat mieszka w Chinach. Współprowadzi podkast „Mao powiedziano”, poświęcony temu krajowi. Uczestnikom sympozjum przybliżyła temat „Wychowane przez media społecznościowe: macierzyństwo, algorytmiczne pielęgnowanie wizerunku i oczekiwania moralne w chińskich mediach społecznościowych”.

– Prowadzę badania nad wpływem algorytmów mediów społecznościowych na różne aspekty życia społecznego i politycznego. Moje wystąpienie jest częścią szerszego projektu dotyczącego badań, w jaki sposób infrastruktury algorytmiczne kształtują autoprezentację na platformach mediów społecznościowych. Skupię się na przypadku aplikacji lifestylowej w Chinach, aby omówić, w jaki sposób widoczność, cenzura i nagrody platformowe przyczyniają się do tego, co definiuję jako algorytmiczne pielęgnowanie – mówiła Nadia Urban – Platformy mediów społecznościowych nie tylko hostują treści. Poprzez nieprzejrzyste systemy rekomendacji i mechanizmy moderacji aktywnie kształtują, które reprezentacje macierzyństwa są widoczne i celebrowane, a które są tłumione lub usuwane. Niniejsze badanie wprowadza również koncepcję algorytmicznego groomingu. To moje oryginalne ramy do zrozumienia, w jaki sposób platformy szkolą użytkowników, aby dostosowali się do norm specyficznych dla platformy.

Nadia Urban przybliżyła także społeczne wzorce macierzyństwa w Chinach.

– Na początku XX wieku reformy edukacji powiązały macierzyństwo z celami narodowymi. Kobiety miały zdobywać wykształcenie, aby wychowywać lepszych obywateli Chin. Era współczesna odsunęła nacisk na opiekę i zaczęła promować kobiety jako pracownice w pierwszej kolejności, a matki w drugiej kolejności. Ale w erze po reformie widzimy powrót do kobiecości domowej. Teraz jest to filtrowane przez konsumpcjonizm, a także skutki polityki jednego dziecka. W rezultacie tego mamy intensywny ideał macierzyństwa, szczególnie widoczny w miejskich środowiskach klasy średniej – tłumaczyła Nadia Urban podczas prezentacji.

Fonoholizm i prywatność w sieci

– W dyskusjach dużo było tematów związanych ze światem cyfrowym i z poczuciem tożsamości, odnalezieniem siebie w nim. Poruszaliśmy także temat influencerów i ich wpływ na młodych ludzi. Ważnym tematem była kwestia fonoholizmu. To stosunkowo nowe uzależnienie i trudny temat. Dopiero od 2010 r. mamy smartfony na szerszą skalę. Wątek zaczął się od fonoholizmu dorosłych, bo rodzice są wzorem dla dzieci i widzą, że jak czas spędzają z telefonem, to czas dla dzieci jest ograniczony – wyjaśnia dr Ewelina M. Mączka z Katedry Teologii Moralnej i Nauk o Rodzinie UWM, jedna z organizatorek konferencji. – Wybrzmiała też kwestia seksualności w internecie, która bywa substytutem związku i często wiąże się z uzależnieniem od pornografii. Ważne, że ten wątek jest poruszany, bo pornografia w społeczeństwie przestaje być problemem i jest wszechobecna. Rozmawialiśmy także o prywatności w internecie i filtrowaniu treści, które zamieszczamy w social mediach, szczególnie tych z dziećmi. Nadal nie wszyscy mają świadomość, że w internecie nic nie ginie.

Organizatorka podkreśliła, że plusem wydarzenia, które dziewięć lat temu rozpoczęła dr hab. Katarzyna Parzych-Blakiewicz, jest jego interdyscyplinarność.

– Mieliśmy gości z różnych krajów i mogliśmy usłyszeć, że zbliżone problemy występują w różnych państwach. Uważam, że temat jest bardzo aktualny i nie został wyczerpany. Warto do niego wracać, bo te problemy będą się zmieniać albo ewoluować. Trzeba mówić, np. o fonoholizmie, prywatności w sieci, żeby cały czas edukować ludzi. Internet jest dobrą sprawą i ułatwia nam w życiu wiele, ale niesie też wiele zagrożeń, których trzeba być świadomym także jako rodzic czy opiekun starszych rodziców – dodała dr Ewelina Mączka.

Anna Wysocka