W skład nagrodzonego zespołu prof. Stolarskiego wchodzą: dr hab. inż. Michał Krzyżaniak, prof. UWM, dr hab. Ewelina Olba-Zięty, prof. UWM (oboje, tak samo jak prof. Mariusz Stolarski, z Katedry Genetyki, Hodowli Roślin i Inżynierii Biosurowców) oraz dr hab. inż. Kazimierz Warmiński, prof. UWM z Katedry Chemii.

Jak powiedział prof. Mariusz Stolarski w rozmowie z „Wiadomościami Uniwersyteckimi”, znalezienie się w tak znamienitym gronie naukowców to znaczące osiągnięcie. 

– Z punktu widzenia naukowego jest to ważne osiągnięcie, ponieważ wśród laureatów znaleźli się przede wszystkim naukowcy z jednostek naukowych specjalizujących się w genetyce czy biologii molekularnej, czyli prowadzących badania podstawowe, na poziomie genetycznym lub komórkowym. Jesteśmy w tym roku jedynym nagrodzonym zespołem, który pochodzi z Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa i de facto zajmuje się czymś zupełnie innym. Z pewnością miało na to wpływ to, że wyniki naszych badań zostały opublikowane w prestiżowych, wysoko punktowanych czasopismach naukowych – mówił naukowiec.

Lata pracy

Wyróżnienie zostało przyznane na podstawie publikacji naukowych z ostatnich kilku lat. Łącznie było to czternaście oryginalnych prac przygotowanych pod kierownictwem prof. Mariusza Stolarskiego. Ukazały się one w tak renomowanych periodykach naukowych jak „Industrial Crops and Products”, „Energy” czy „Renewable Energy”.  

Wyróżnione obok prof. Stolarskiego osoby stanowiły trzon zespołu badawczego. Warto również odnotować, że bazą prac habilitacyjnych prof. Michała Krzyżaniaka, prof. Eweliny Olby-Zięty oraz prof. Kazimierza Warmińskiego były wieloletnie rośliny przemysłowe i kaskadowe, wykorzystanie biomasy oraz aspekty związane z efektywnością energetyczną, ekonomiczną i środowiskową.

– Możemy powiedzieć, że w ten sposób zostały docenione badania prowadzone od wielu lat w Katedrze Genetyki, Hodowli Roślin i Inżynierii Biosurowców na Wydziale Rolnictwa i Leśnictwa UWM. Tematem wykorzystania biomasy wieloletnich roślin przemysłowych zajmuję się od początków mojego doktoratu, czyli mniej więcej od przełomu lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych. Później, wraz z kolejnymi latami kariery naukowej, współpracowałem z osobami, które podzielały moje zainteresowania naukowe – wyjaśnił prof. Mariusz Stolarski.  

Do przeprowadzania badań z sukcesem przyczynił się również fakt, że w 2017 roku prof. Stolarski został kierownikiem interdyscyplinarnego projektu BIOmagic, w ramach programu Biostrateg finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR). Polegał on na przeprowadzeniu badań dotyczących kaskadowego wykorzystania biomasy kilkunastu gatunków wieloletnich roślin przemysłowych po to, aby w pierwszej kolejności pozyskać ekstrakty zawierające substancje bioaktywne, które mogą znaleźć zastosowanie w różnych bioproduktach o wyższej wartości dodanej, a następnie biomasę poekstrakcyjną wykorzystać na inne cele, w tym energetyczne.

Wiele różnych spojrzeń

Badania prof. Mariusza Stolarskiego i jego zespołu wyróżnione przez Polską Akademię Nauk są wieloaspektowe.   

– Po pierwsze, obejmują produkcję różnych gatunków – głównie wierzby, topole, rożnik przerośnięty, miskanty i inne gatunki wieloletnich roślin przemysłowych. Po drugie, jakość, czyli co możemy znaleźć w biomasie w kontekście przemysłowym i energetycznym, natomiast w wielokierunkowym wykorzystaniu chodzi głównie o kaskadowe wykorzystanie, czyli o to, aby w pierwszej kolejności znaleźć w biomasie coś, z czego można wytworzyć produkt o tzw. wyższej wartości dodanej, a na cele energetyczne wykorzystać to, co nie nadaje się do tych wyższych celów – wyjaśnia badacz i dodaje, że w celu domknięcia całego procesu, naukowcy postanowili również ocenić efektywność energetyczną, ekonomiczną i środowiskową: – Z punktu widzenia energochłonności produkcji ocenialiśmy, co jest bardziej uzasadnione: jakie gatunki, jakie odmiany, jakie cykle zbioru, jakie gęstości sadzenia itp. Korzystaliśmy z dużej kolekcji wieloletnich roślin przemysłowych, którą posiadamy w naszej katedrze. Efektywność ekonomiczna dotyczyła oczywiście kosztów i opłacalności, a efektywność środowiskowa ma udzielić odpowiedzi na pytanie, jak produkcja biomasy wpływa na środowisko. Ale to jeszcze nie wszystko, bo dołożyliśmy do tego łańcuchy logistyczne. Chodziło nam o to, aby ocenić efektywność energetyczną, ekonomiczną i środowiskową produkcji biomasy lignocelulozowej nie tylko na plantacji, na której uprawiane były te gatunki, ale także sprawdzić, co stanie się po jej zebraniu, składowaniu, przetworzeniu i dostarczeniu do tzw. odbiorcy końcowego – wyjaśnia prof. Mariusz Stolarski.

Szerzej o potencjale biomasy drzewnej prof. Mariusz Stolarski opowiadał w kwietniowym wydaniu „Wiadomości Uniwersyteckich”. Wyjaśnił m.in., czym są pozostałości poprodukcyjne w przemyśle drzewnym czy jakie są główne pozaprzemysłowe zastosowania biomasy drzewnej. Wskazywał też, że Warmia i Mazury jako region, który nie posiada zasobów paliw kopalnych, musi szukać odnawialnych źródeł energii.

– W tym celu możemy wykorzystać nasze regionalne odnawialne zasoby szeroko pojętej biomasy, w tym biomasy drzewnej. W regionie są zakłady, które wytwarzają zarówno proste rodzaje biomasy w postaci zrębków, jak i te, które produkują pelet czy brykiet. Część z nich sprzedaje to poza regionem, nierzadko także za granicę. A jeśli nasz lokalny rynek byłby bardziej rozwinięty i stabilny, to producenci mieliby podstawę do tego, aby rozwijać produkcję. W momencie, w którym coraz więcej gospodarstw domowych będzie miało kotły na pelet czy brykiet, to popyt z pewnością będzie. Warto również nadmienić, że pelet może być uzupełniany biomasą z produkcji rolniczej, więc gdyby się okazało, że biomasy leśnej jest za mało, to można wytwarzać pelet z mieszanki leśno-rolniczej, w tym również z wieloletnich roślin przemysłowych – zachęcał naukowiec w jednym z fragmentów wywiadu.     

Nagrody i wyróżnienia Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN oraz Medale im. M. Oczapowskiego wręczono 12 grudnia 2025 roku w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.

W uroczystości wzięli udział uhonorowani Medalem im. Michała Oczapowskiego w 2025 roku, laureaci nagród i wyróżnień wydziału oraz goście wśród których byli: prof. Marek Konarzewski, prezes PAN oraz prof. Natalia Sobczak, wiceprezeska PAN, dziekani i przewodniczący Rad Kuratorów Wydziałów PAN, zgłaszający uhonorowanych Medalem im. Michała Oczapowskiego w 2025 roku oraz zgłaszający wnioski laureatów nagród i wyróżnień Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN za 2025 rok.

mw

zdj. główne: Aneta Karwowska/PAN