Światowy Kongres Kopernikański jest inicjatywą trzech uczelni: Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, a także Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Jego krocząca formuła pozwoliła nie tylko podjąć szereg różnorodnych tematów związanych z postacią wielkiego polskiego astronoma, ale i lepiej poznać miasta, z którymi był związany. 

W Krakowie, mieście, w którym Kopernik studiował, odbywały się obrady ekonomistów, filozofów oraz badaczy historii tych dyscyplin. W Olsztynie i w okolicach (we Fromborku i Lidzbarku Warmińskim), gdzie mieszkał przez kilkadziesiąt lat, toczyły się dyskusje na temat biografii astronoma oraz ochrony zabytków związanych z jego postacią.

Toruńskie obrady, które potrwają do 16 września, to czas na pochylenie się nad kolejną pulą tematów. Na Uniwersytet Mikołaja Kopernika przyjechali więc historycy, kulturoznawcy, literaturoznawcy, historycy sztuki, astronomowie i historycy astronomii oraz przedstawiciele nauk medycznych, a rozważania będą odbywać się w sześciu sekcjach tematycznych.

Uroczyste otwarcie ŚKK w Toruniu

Prof. Andrzej Sokala, rektor UMK podczas uroczystego otwarcia toruńskiej części ŚKK mówił m.in. o znaczeniu tej inicjatywy dla integracji środowiska akademickiego.

- Organizacja tego niezwykłego wydarzenia połączyła setki osób i kilkadziesiąt instytucji. Nie sposób wymienić wszystkich, więc niech państwo pozwolą, że wymienię tylko kilka osób. Bardzo serdecznie dziękuję panom rektorom uczelni, które współorganizowały ten kongres - prof. Jackowi Popielowi, rektorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz prof. Jerzemu Przyborowskiemu, rektorowi UWM - zaznaczył prof. Sokala. I dodał: - Światowy Kongres Kopernikański zatoczył koło, wracając do miejsca, w którym rozpoczął się 19 lutego. Nasza kongresowa planeta przez 210 dni krążyła wokół gwiazdy Mikołaja Kopernika, jego życia, dzieła i czasu. Te 210 dni to niemal dokładnie czas obiegu planety Wenus zwiastującej wschód słońca, zaś na nocnym niebie zawsze świecącej jaśniej od najjaśniejszych gwiazd. To dobra wróżba dla Kongresu, jego organizatorów i uczestników. 

Rektor UMK w swoim przemówieniu przypomniał także o poprzednich częściach ŚKK, które ocenił jako świetnie zorganizowane.

- Serdecznie gratuluję uczestnikom olsztyńskiej i krakowskiej części Kongresu, wszyscy zgodnie podkreślali perfekcję w przygotowaniu i przeprowadzeniu zaplanowanych wydarzeń oraz naukowe i popularnonaukowe znaczenie odbywających się tam paneli i spotkań. Mają państwo powody do dumy z wykonanej pracy. Brawa! - mówił prof. Sokala.

Podczas wydarzenia odczytano m.in. list od premiera Mateusza Morawieckiego, a gości ŚKK powitali w mieście Kopernika także przedstawiciele władz województwa.

"Kopernik byłby dumny"

Podczas inauguracji wystąpił ks. prof. Michał Heller, który zaprezentował wykład "Kopernik jako relatywista". Już na samym wstępie profesor zaznaczył, że zmiana układu odniesienia (a tym było symboliczne "wstrzymanie Słońca i ruszenie Ziemi"), to zabieg typowo relatywistyczny. Mikołaja Kopernika umieścił też wśród osób, które przyczyniły się do rewolucji relatywistycznej, symbolicznie reprezentowanej przez teorię względności.

- Idea rewolucji Kopernika dokonała się poprzez przeniesienie układu odniesienia z Ziemi na Słońce. Dzięki temu Kopernik obalił dogmat Arystotelesa i Ziemia skutkiem tego przestała być naturalnym środkiem świata. To był cios wymierzony w fizykę Arystotelesa, który zapoczątkował lawinowy proces przemian - mówił prof. Heller.

Drugi z wykładów inauguracyjnych wygłosił prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, który opowiedział o polskiej astronomii ostatnich trzech dekad. Dokonując subiektywnego przeglądu najważniejszych wydarzeń, podkreślał, że postęp, który dokonuje się w tej dziedzinie wiedzy, jest ogromny. 

- Myślę, że gdyby Mikołaj Kopernik żył w dzisiejszych czasach, to byłby dumny z wyników polskich astronomów - podsumował prof. Udalski.

Międzynarodowe Centrum Badań Kopernikańskich, czyli ŚKK to nie koniec

Światowy Kongres Kopernikański to coś więcej niż jedno z wydarzeń składających się na obchody Roku Kopernika w Polsce. Świadczy o tym fakt, że wśród jego organizatorów - będących symbolicznymi spadkobiercami spuścizny Kopernika - jest potrzeba dalszego rozwijania współpracy. We wtorek 12 września podpisano list intencyjny, którego celem jest powołanie Międzynarodowego Centrum Badań Kopernikańskich. Uczelnie chcą za jego sprawą między innymi podtrzymywać i rozszerzać sieć międzynarodowych kontaktów badawczych. Swój podpis pod wspomnianym listem jako przedstawiciel UWM złożył rektor.

- Jest to doskonałe zwieńczenie tego, co zrobiliśmy w ostatnich miesiącach - mówił prof. Jerzy Przyborowski. - Ma to wymiar nie tylko naukowy, ale także promocyjny.

Jednym z wydarzeń towarzyszących toruńskiej części ŚKK było także otwarcie Kopernikańskiego Ośrodka Integracji UMK. Ma służyć do organizacji różnego typu warsztatów, szkoleń i wystaw. Do przecięcia wstęgi został zaproszony m.in. prof. Jerzy Przyborowski.

Jak zaznaczył prof. Sokala, ma to być miejsce, w którym każdy, kto ma taką potrzebę, może posiedzieć, pomedytować, posłuchać, pobyć z innymi. Krótko mówiąc: integrować się z innymi.

W KOI już teraz można oglądać wystawę fotografii Miłosza Pawlaka, studenta Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM. 

Co nas czeka podczas Kongresu w Toruniu? 

Podczas toruńskiego spotkania obrady będą odbywały się w sześciu sekcjach tematycznych:

1. Sekcja historii astronomii to konferencja pt. "Copernicus and Astronomy: Continuity, Reform, and Dissemination" ("Kopernik i astronomia: ciągłość, reforma i wczesna recepcja") organizowana przez Instytut Historii Nauki PAN. Jej celem jest przegląd stanu badań na temat astronomii przedkopernikańskiej, astronomii Kopernika i wczesnej jej recepcji. Złożą się na nią trzy panele: dziedzictwo astronomii Ptolemeusza i Tablic alfonsyńskich, astronomia Kopernika, wczesna recepcja astronomii heliocentrycznej.
2. Sekcja kulturoznawcza pt. "Mikołaj Kopernik w kulturze pamięci" ("Nicolaus Copernicus and Culture of Remembrance") została podzielona na trzy panele dotyczące: pamięci historycznej, literatury i teatru oraz sztuki. 
3. Sekcja historii medycyny pt. "Podróże i nauka: edukacyjne podróże medyczne, transfer wiedzy i wymiana kulturowa w Europie Środkowej na przestrzeni wieków" organizowana w związku z  480. rocznicą wydania "De revolutionibus orbium coelestium" i "De Corporis Humani Fabrica Libri Septem" oraz w 550. rocznicę urodzin Kopernika, przygotowana została przez Niemiecko-Polskie Towarzystwo Historii Medycyny. Jej uczestnicy przeanalizują problematykę podróży medycznych w Europie Środkowo-Wschodniej od czasów wielkiego astronoma (który studiował medycynę w Padwie) po czasy nam współczesne.
4. Sekcja lekarska pt. "Od Kopernika do współczesności", której celem jest zaprezentowanie sylwetek najwybitniejszych lekarzy związanych z regionem kujawsko-pomorskim od XV do XX wieku. Konferencja organizowana jest przez pracowników Collegium Medicum UMK.
5. Sekcja nauczycielska pt. "Kopernik w XXI wieku - warsztaty z narzędzi przydatnych w nowoczesnej edukacji i popularyzacji nauk", która skierowana jest do nauczycieli, edukatorów i popularyzatorów nauki. Konferencja składać się będzie z warsztatów poświęconych tematom z zakresu nowoczesnej edukacji, m.in.: wykorzystania robotów podczas zajęć; wirtualnej rzeczywistości w edukacji; tworzenia gier planszowych; przygotowania escape roomu w pudełku; historii w edukacji; narzędzi online w edukacji.
6. Sekcja młodzieżowa pt. "Popularyzacja postaci i osiągnięć Mikołaja Kopernika w edukacji" jest organizowana przez Miasto Toruń, Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy oraz Szkołę Podstawową nr 7 im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydarzenie stanowić będzie podsumowanie Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy o Mikołaju Koperniku skierowanego do uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, projektu "Szkoła Przyjaciół Kopernika" oraz konkursu dla nauczycieli na scenariusz zajęć dotyczących Mikołaja Kopernika.

Daria Bruszewska-Przytuła